Οι ΗΠΑ πρέπει να απομακρύνουν την Βρετανία από την Κύπρο

Του Michael Rubin στο The National Interest : https://nationalinterest.org/feature/us-should-nudge-britain-cyprus-213644

Στις 16 Αυγούστου 1960, το Ηνωμένο Βασίλειο παραχώρησε στην Κύπρο την ανεξαρτησία της. Λοιπόν, το μεγαλύτερο μέρος της.

Το άρθρο Ι της Συνθήκης για την ίδρυση της Κύπρου όριζε το έδαφος της νέας χώρας ως «τη Νήσο Κύπρο, μαζί με τα νησιά που βρίσκονται στα ανοικτά των ακτών της, με εξαίρεση τις δύο περιοχές... (που θα) αναφέρονται ως Περιοχή Κυρίαρχων Βάσεων Ακρωτηρίου και Περιοχή Κυρίαρχων Βάσεων Δεκέλειας». Η Μεγάλη Βρετανία κατατάσσει τις Περιοχές Κυρίαρχων Βάσεων, μαζί λιγότερο από το 3% του εδάφους του νησιού, ως Βρετανικό Υπερπόντιο Έδαφος, στην ίδια κατηγορία με τις Βερμούδες, τις Βρετανικές Παρθένες Νήσους ή τα Νησιά Φόκλαντ.

Μέχρι πρόσφατα, υπήρχαν δεκατέσσερα βρετανικά υπερπόντια εδάφη. Ωστόσο, τον Σεπτέμβριο του 2024, ο Βρετανός πρωθυπουργός Keir Starmer συμφώνησε να επιστρέψει την κυριαρχία επί των νήσων Τσάγκος, της καρδιάς του Βρετανικού Εδάφους του Ινδικού Ωκεανού, στο νησιωτικό κράτος του Μαυρίκιου. Η μόνη εξαίρεση ήταν η στρατιωτική βάση στο Ντιέγκο Γκαρσία. Η εξαίρεση της βάσης του Ντιέγκο Γκαρσία από τη συμφωνία για τα νησιά Τσάγκος θα μπορούσε να υποδηλώνει ένα προηγούμενο με βάση το οποίο το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να διατηρήσει τον κυπριακό θύλακα. Σκεφτείτε το ξανά.

Όταν το Ηνωμένο Βασίλειο παραχώρησε την ανεξαρτησία της Κύπρου, ήταν η κυρίαρχη δύναμη τόσο στην Ανατολική Μεσόγειο όσο και στη Μέση Ανατολή. Το Βασιλικό Ναυτικό είχε βάση στη Μάλτα μέχρι το 1979. Η Βασιλική Πολεμική Αεροπορία κατασκεύασε το Ακρωτήρι στα μέσα της δεκαετίας του 1950 για να ανακουφίσει την κίνηση στην κοντινή Βασιλική Αεροπορική Βάση της Λευκωσίας. Εκείνη την εποχή, οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν μόλις κατασκευάσει την αεροπορική βάση των Αδάνων (σημερινό Ιντσιρλίκ) στην Τουρκία, αλλά την έβλεπαν περισσότερο ως ένα ταξίδι έκτακτης ανάγκης για βομβαρδιστικά. Εκτός από τις κυπριακές βάσεις του, το Βασιλικό Ναυτικό λειτουργούσε επίσης βάσεις στο Άντεν της Νότιας Υεμένης και στο Μίνα Σαλμάν του Μπαχρέιν για να συντονίζει τις δραστηριότητές του στον Περσικό Κόλπο και διατηρούσε τη βάση της Βασιλικής Πολεμικής Αεροπορίας στο νησί Μασίρα του Ομάν ως ενδιάμεσο σταθμό μεταξύ του Άντεν και της Ινδίας.

Η βρετανική ισχύς κατέρρευσε στη Μέση Ανατολή το 1970. Μετά από χρόνια πίεσης στη βρετανική λίρα στερλίνα, η βρετανική κυβέρνηση αποφάσισε τον Νοέμβριο του 1967 να υποτιμήσει το νόμισμά της κατά σχεδόν 15%. Για να περικόψει τον προϋπολογισμό, ο Βρετανός πρωθυπουργός Χάρολντ Γουίλσον ανακοίνωσε ότι η Μεγάλη Βρετανία θα απέσυρε τα στρατεύματά της από τις βάσεις «ανατολικά του Σουέζ», συμπεριλαμβανομένου του μεγαλύτερου μέρους της παρουσίας της στη Μέση Ανατολή.

https://x.com/mrubin1971/status/1854979615330386127

Αντί να κλείσει τις βάσεις, ο βρετανικός στρατός παρέδωσε τις περισσότερες εγκαταστάσεις στους Αμερικανούς ομολόγους τους το 1971. Η πρώην βρετανική εγκατάσταση στο Μπαχρέιν, για παράδειγμα, είναι σήμερα η Αμερικανική Ναυτική Δραστηριότητα Υποστήριξης Μπαχρέιν, έδρα του Πέμπτου Στόλου του Αμερικανικού Ναυτικού. Η βασίλισσα Ελισάβετ Β' εγκαινίασε το λιμάνι Jebel Ali του Ντουμπάι το 1979, το οποίο σήμερα αποτελεί σημαντικό σημείο ελλιμενισμού για τα αμερικανικά αεροπλανοφόρα.

Η Κύπρος, φυσικά, βρίσκεται δυτικά του Σουέζ- οι Βρετανοί δεν την εγκατέλειψαν ποτέ. Ο Μαυρίκιος δεν είναι η Κύπρος. Το κύριο νησί του παρέμεινε ακατοίκητο μέχρι τις αρχές του δέκατου όγδοου αιώνα. Ο Μαυρίκιος στήριξε τη διεκδίκησή του στο αδιαίρετο των αποικιακών εδαφών πριν από την ανεξαρτησία - οι Σεϋχέλλες αποσπάστηκαν από τον Μαυρίκιο το 1903. Ούτε ο Μαυρίκιος διεκδικούσε αποκλειστικά τα Τσάγκος- το ίδιο κάνουν και οι Μαλδίβες. Η έγκριση της τελευταίας στιγμής από την ηγεσία των Μαλδίβων της υπόθεσης του Μαυρίκιου είχε περισσότερο να κάνει με συγκεκριμένα άτομα που μετέφεραν νερό για την Κίνα παρά με κάποια νέα συναίνεση μεταξύ των Μαλδίβων. Οποιαδήποτε ματιά στο χάρτη δείχνει πόσο ισχνή ήταν η διεκδίκηση του Μαυρίκιου. Η απόσταση μεταξύ του Μαυρίκιου και των Τσάγκος είναι ισοδύναμη με την απόσταση μεταξύ της Νέας Υόρκης και του Ντάλας, χωρίς να μεσολαβεί τίποτε άλλο εκτός από ωκεανός.

Παρόλα αυτά, η προθυμία του Starmer να υποκύψει ενώπιον του Μαυρίκιου εγείρει ορισμένα ερωτήματα. Εάν δεν είναι σε θέση να σταθεί απέναντι στον Μαυρίκιο για την υπεράσπιση των συμφερόντων του Ηνωμένου Βασιλείου, πώς θα σταθεί το Ηνωμένο Βασίλειο απέναντι σε πιο ισχυρές προκλήσεις, όπως αυτή που θέτει η Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο; Ενώ το Βασιλικό Ναυτικό ναυπήγησε το HMS Queen Elizabeth II, ένα αεροπλανοφόρο αξίας 3,5 δισεκατομμυρίων λιρών, πριν από μια δεκαετία, και ένα αδελφό πλοίο, το HMS Prince of Wales, πριν από σχεδόν επτά χρόνια, το Βασιλικό Ναυτικό δυσκολεύεται οικονομικά σήμερα να λειτουργήσει και τα δύο πλοία και μπορεί ακόμη και να πουλήσει το τελευταίο.

Το Βασιλικό Ναυτικό όχι μόνο δυσκολεύεται να προβάλλει ισχύ σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά είναι ένα κέλυφος αυτού που ήταν μόλις πριν από μερικές δεκαετίες. Μετά την ανεξαρτησία της Μάλτας και της Κύπρου και ακόμη και με τη συνεχιζόμενη κατοχή του Γιβραλτάρ, το Βρετανικό Ναυτικό δεν εγγυάται πλέον την ασφάλεια στην περιοχή με τον τρόπο που το έκανε κάποτε τόσο με τη μόνιμη παρουσία όσο και με τις συχνές επισκέψεις σε λιμάνια.

Ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο μπορούσε επί μακρόν να χρησιμοποιήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση για να ενισχύσει τη δύναμή του διπλωματικά, αν όχι πάντα στρατιωτικά, το Brexit διέλυσε αυτή τη δυναμική. Σήμερα, η βρετανική κατοχή των Περιοχών Κυρίαρχων Βάσεων είναι περισσότερο ένα μνημείο της επιρροής του παρελθόντος παρά ένας αποτελεσματικός μηχανισμός προβολής ισχύος ή προστασίας της Ανατολικής Μεσογείου.

Καθώς ο Starmer έχει ήδη δημιουργήσει το προηγούμενο της υποχώρησης της Βρετανίας, ίσως ήρθε η ώρα να διοχετεύσει τον Wilson και να αναγνωρίσει ότι ο βρετανικός στρατός δεν θα επιδιώκει πλέον να προβάλλει ισχύ «ανατολικά του Γιβραλτάρ».

Αυτό δεν θα πρέπει να σημαίνει κενό ασφαλείας. Οι απειλές όχι μόνο από μια αλυτρωτική Τουρκία, αλλά και από τη Χαμάς, τη Χεζμπολάχ και μια αναγεννημένη Ρωσία που χρησιμοποιεί το συριακό λιμάνι της, επαναφέρουν την περιοχή στους κινδύνους της εποχής του Ψυχρού Πολέμου. Με άλλα λόγια, η περιοχή επιχειρήσεων του έκτου στόλου δεν είναι πλέον απλώς κάτι από το οποίο περνάει το αμερικανικό ναυτικό στο δρόμο του προς τα hotspots του πέμπτου στόλου στην Ερυθρά Θάλασσα ή τον Περσικό Κόλπο, αλλά μάλλον μια αμφισβητούμενη περιοχή από μόνη της.

Για να συνοδεύσει την αποχώρησή τους, το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσε να παραδώσει τον έλεγχο των κυπριακών βάσεων στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως ακριβώς έκανε με το Μπαχρέιν. Η αμερικανική παρουσία στο Μπαχρέιν λειτουργεί υπό την κυριαρχία του Μπαχρέιν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να μισθώσουν τις βάσεις από την Κύπρο, αλλά να επιστρέψουν την πλήρη κυριαρχία στο νησί. Ομοίως, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να επιστρέψουν πλήρως στην Κύπρο τις περιοχές που δεν χρησιμοποιούνται ενεργά στρατιωτικά. Η εγκατάσταση των ΗΠΑ στο Μπαχρέιν λειτουργεί σε μόλις 152 στρέμματα- οι περιοχές των κυρίαρχων βάσεων διεκδικούν σχεδόν 100 τετραγωνικά μίλια.

Η μίσθωση του Ακρωτηρίου και της Δεκέλειας από τις ΗΠΑ θα μπορούσε να εδραιώσει περαιτέρω τους αμερικανο-κυπριακούς δεσμούς που ανέδειξε η επίσκεψη του Προέδρου Νίκου Χριστοδουλίδη στον Λευκό Οίκο στις 30 Οκτωβρίου 2024. Ακριβώς όπως στο Μπαχρέιν και στον κόλπο της Σούδας, Ελλάδα, οι αμερικανικές δυνάμεις που σταθμεύουν στην Κύπρο θα μπορούσαν να ζήσουν στην αγορά και εντός αυτής , δημιουργώντας μια συμβιωτική οικονομική σχέση μεταξύ των Αμερικανών στρατιωτών, ναυτικών και αεροπόρων και της χώρας που τους φιλοξενεί. Θα ήταν χρήμα που θα ξοδευόταν καλά, καθώς η εταιρική σχέση μεταξύ της Κύπρου και των Ηνωμένων Πολιτειών φαίνεται ότι προορίζεται να αναπτυχθεί και να επεκταθεί.

Τελικά, η αποαποικιοποίηση της Κύπρου με τη μίσθωση από τις Ηνωμένες Πολιτείες μιας υπολειμματικής βρετανικής περιοχής βάσης θα μπορούσε επίσης να χρησιμεύσει ως μοντέλο για την πλήρη απαλλαγή της Κύπρου από την αποικιακή κληρονομιά της. Σήμερα, η κατοχή από την Τουρκία του μισού βόρειου τμήματος του νησιού εξακολουθεί να υφίσταται εδώ και πενήντα χρόνια. Παρά τις φιλοδοξίες του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, η διεθνής κοινότητα δεν θα επισημοποιήσει ποτέ την αρπαγή γης της Τουρκίας στην Κύπρο. Τελικά, η ανάληψη των αμερικανικών μισθώσεων επί των βάσεων που έχει τώρα η Τουρκία στην κατεχόμενη βόρεια Κύπρο θα μπορούσε να σπάσει το διπλωματικό αδιέξοδο, αν όχι υπό τον Ερντογάν, τότε υπό τον διάδοχό του.

Όταν ο Starmer έκανε τη συμφωνία του με τον Μαυρίκιο, το κίνητρό του μπορεί να έδειξε την ικανότητά του να δείχνει αρετές παρά να κατανοεί τη διπλωματία. Ωστόσο, τα προηγούμενα της παράδοσης της βάσης του Μπαχρέιν το 1971, την οποία ακολούθησε φέτος η συμφωνία του Τσάγκος, θα μπορούσαν να έχουν πραγματικές επιπτώσεις για την Ανατολική Μεσόγειο. Είναι καιρός η Μεγάλη Βρετανία να τερματίσει πλήρως την αποικιακή της παρουσία στην Κύπρο.