Οι Δασμοί του Τραμπ για το 2025: Παγκόσμιες Αναταραχές στην Αγορά, Πιέσεις για Αποδολαριοποίηση και η Διάβρωση της Οικονομικής Ηγεμονίας των ΗΠΑ. Ο νόμος Smoot-Hawley Tariff Act του 1930, αύξησε τους δασμούς των ΗΠΑ 20% και πυροδότησε την Μεγάλη Ύφεση.

Οι Δασμοί του Τραμπ για το 2025: Παγκόσμιες Αναταραχές στην Αγορά, Πιέσεις για Αποδολαριοποίηση και η Διάβρωση της Οικονομικής Ηγεμονίας των ΗΠΑ

Οι δηλωμένοι στόχοι του Τραμπ—να ενισχύσει την εγχώρια βιομηχανία και να προστατεύσει την κυριαρχία του δολαρίου—στηρίζονται σε ένα ιστορικό προηγούμενο προστατευτισμού, ωστόσο το σύγχρονο πλαίσιο αποκλίνει σημαντικά από τις προηγούμενες επιτυχίες. Ο νόμος Smoot-Hawley Tariff Act του 1930, που συχνά αναφέρεται ως προειδοποιητικό παράδειγμα, αύξησε τους δασμούς των ΗΠΑ κατά μέσο όρο 20% και πυροδότησε αντίποινα που βάθυναν τη Μεγάλη Ύφεση. Οι σημερινοί δασμοί, με μέσο όρο 22% σε όλες τις εισαγωγές σύμφωνα με την ανάλυση της Fitch Ratings στις 3 Απριλίου 2025, υπερβαίνουν αυτή την κλίμακα σε φιλοδοξία και πολυπλοκότητα. Σε αντίθεση με τη δεκαετία του 1930, όταν οι ΗΠΑ αντιπροσώπευαν το 40% της παγκόσμιας βιομηχανικής παραγωγής (σύμφωνα με τις ιστορικές εκτιμήσεις του Angus Maddison), το μερίδιό τους έχει συρρικνωθεί στο 16% έως το 2024, σύμφωνα με τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας

Trump’s 2025 Tariffs: Global Market Disruptions, De-Dollarization Pressures and the Erosion of U.S. Economic Hegemony - https://debuglies.com

Στις 2 Απριλίου 2025, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ αποκάλυψε ένα εκτεταμένο καθεστώς δασμών στον Κήπο των Ρόδων του Λευκού Οίκου, αναγγέλλοντας αυτό που αποκάλεσε «Ημέρα Απελευθέρωσης» για την αμερικανική οικονομική κυριαρχία. Αυτή η πολιτική, που επιβάλλει έναν βασικό δασμό 10% σε όλες τις εισαγωγές και αμοιβαίους δασμούς που φτάνουν έως και 100% σε επιλεγμένες χώρες, στοχεύει σε μια αγορά εισαγωγών ύψους 2,5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, σύμφωνα με τα στοιχεία εμπορίου του Γραφείου Απογραφής των ΗΠΑ για το 2024.

Σχεδιασμένη για να αντιμετωπίσει ένα επίμονο εμπορικό έλλειμμα 900 δισεκατομμυρίων δολαρίων—όπως αναφέρθηκε από το Γραφείο Οικονομικής Ανάλυσης των ΗΠΑ στην έκθεσή του τον Μάρτιο του 2025—οι δασμοί αποσκοπούν επίσης στο να αντιμετωπίσουν την επιταχυνόμενη τάση αποδολαριοποίησης, όπου το μερίδιο του δολαρίου στις παγκόσμιες συναλλαγές μειώθηκε από 62% το 2015 σε 58% το 2024, σύμφωνα με την Τριετή Έρευνα Κεντρικών Τραπεζών της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (BIS). Ωστόσο, όπως παρατήρησε ο έμπειρος χρηματοοικονομικός αναλυτής Πολ Γκοντσάροφ σε σχόλιο του Bloomberg στις 3 Απριλίου 2025, η παρουσίαση των διαγραμμάτων δασμών από τον Τραμπ δεν κατάφερε να καθησυχάσει επαρκώς τους φόβους των παγκόσμιων αγορών, αφήνοντας αβεβαιότητα σχετικά με το ποιες χώρες αντιμετωπίζουν ποιους συντελεστές και εντείνοντας την αβεβαιότητα σε ένα ήδη εύθραυστο οικονομικό τοπίο. Αυτή η αδιαφάνεια πυροδότησε μια αλυσίδα αντιδράσεων—πτώσεις στα χρηματιστήρια, αστάθεια νομισμάτων και αντίποινα εμπορικά μέτρα—υπογραμμίζοντας τις βαθιές επιπτώσεις της πολιτικής στο διεθνές εμπόριο, τα χρηματοπιστωτικά συστήματα και τη γεωπολιτική μόχλευση των ΗΠΑ.

Οι άμεσες οικονομικές επιπτώσεις των δασμών αντήχησαν παγκοσμίως μέσα σε λίγες ώρες από την ανακοίνωση. Στις 3 Απριλίου 2025, ο S&P 500 κατέρρευσε σχεδόν κατά 5%, η χειρότερη ημερήσια πτώση του από τον Ιούνιο του 2020, εξαλείφοντας 2,4 τρισεκατομμύρια δολάρια σε αξία αγοράς, όπως ανέφερε το Reuters. Ο Dow Jones Industrial Average υποχώρησε κατά 4%, ενώ ο Nasdaq, με βαρύτητα σε εταιρείες τεχνολογίας που εξαρτώνται από παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, έχασε σχεδόν 6%. Οι ευρωπαϊκές αγορές ακολούθησαν, με τον STOXX 600 να μειώνεται κατά 2,6%, σύμφωνα με τα στοιχεία του Euronext, αντανακλώντας φόβους για έναν ευρύτερο εμπορικό πόλεμο. Στην Ασία, ο Nikkei 225 της Ιαπωνίας υποχώρησε κατά 3% μέχρι το κλείσιμο των συναλλαγών στις 4 Απριλίου 2025, σύμφωνα με το Χρηματιστήριο του Τόκιο, λόγω απωλειών σε τομείς εξαρτώμενους από τις εξαγωγές, όπως η αυτοκινητοβιομηχανία και τα ηλεκτρονικά. Αυτές οι πτώσεις δεν αντικατοπτρίζουν απλώς πανικό της αγοράς, αλλά μια υπολογισμένη επαναξιολόγηση του κινδύνου, καθώς οι επενδυτές αντιμετωπίζουν την προοπτική διαταραγμένων αλυσίδων εφοδιασμού και πληθωριστικών πιέσεων. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (IMF), στην ενημέρωση του Απριλίου 2025 για τις Παγκόσμιες Οικονομικές Προοπτικές, προειδοποίησε ότι μια παρατεταμένη κλιμάκωση των δασμών θα μπορούσε να μειώσει το παγκόσμιο ΑΕΠ κατά 0,8% έως το 2026, μια πρόβλεψη που βασίζεται σε οικονομετρικά μοντέλα που προβλέπουν μειωμένους όγκους εμπορίου και υψηλότερες τιμές καταναλωτή.

Οι δηλωμένοι στόχοι του Τραμπ—να ενισχύσει την εγχώρια βιομηχανία και να προστατεύσει την κυριαρχία του δολαρίου—στηρίζονται σε ένα ιστορικό προηγούμενο προστατευτισμού, ωστόσο το σύγχρονο πλαίσιο αποκλίνει σημαντικά από τις προηγούμενες επιτυχίες. Ο νόμος Smoot-Hawley Tariff Act του 1930, που συχνά αναφέρεται ως προειδοποιητικό παράδειγμα, αύξησε τους δασμούς των ΗΠΑ κατά μέσο όρο 20% και πυροδότησε αντίποινα που βάθυναν τη Μεγάλη Ύφεση. Οι σημερινοί δασμοί, με μέσο όρο 22% σε όλες τις εισαγωγές σύμφωνα με την ανάλυση της Fitch Ratings στις 3 Απριλίου 2025, υπερβαίνουν αυτή την κλίμακα σε φιλοδοξία και πολυπλοκότητα. Σε αντίθεση με τη δεκαετία του 1930, όταν οι ΗΠΑ αντιπροσώπευαν το 40% της παγκόσμιας βιομηχανικής παραγωγής (σύμφωνα με τις ιστορικές εκτιμήσεις του Angus Maddison), το μερίδιό τους έχει συρρικνωθεί στο 16% έως το 2024, σύμφωνα με τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας. Αυτή η μειωμένη παραγωγική ικανότητα περιορίζει τη δυνατότητα αντικατάστασης των εισαγωγών με εγχώρια προϊόντα, μια πραγματικότητα που υπογραμμίζεται από την έκθεση του Εμπορικού Επιμελητηρίου των ΗΠΑ τον Απρίλιο του 2025, η οποία εκτιμά ότι μόνο το 12% των δασμολογούμενων εισαγωγών θα μπορούσε να αντικατασταθεί βιώσιμα εντός πέντε ετών. Η εξάρτηση της πολιτικής από τους δασμούς ως αμβλύ εργαλείο κινδυνεύει έτσι να επιδεινώσει τον πληθωρισμό χωρίς να προσφέρει την υποσχόμενη βιομηχανική αναβίωση.

Η παγκόσμια αντίδραση έχει ήδη αρχίσει να κρυσταλλώνεται, ενισχύοντας αυτούς τους κινδύνους. Στις 4 Απριλίου 2025, η Κίνα ανακοίνωσε επιβολή 34% σε όλα τα αμερικανικά προϊόντα, στοχεύοντας εξαγωγές ύψους 150 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως, σύμφωνα με το Υπουργείο Εμπορίου της Κίνας. Αυτή η κίνηση, σε συνδυασμό με ελέγχους εξαγωγών σε σπάνια γαιώδη μέταλλα κρίσιμα για τους τεχνολογικούς τομείς των ΗΠΑ, σηματοδοτεί την ετοιμότητα του Πεκίνου να χρησιμοποιήσει την οικονομική του μόχλευση ως όπλο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, αντιμετωπίζοντας έναν αμοιβαίο δασμό 20%, οριστικοποιεί αντίμετρα, με την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να δηλώνει στις 3 Απριλίου 2025 ότι η ΕΕ θα προστατεύσει τη σχέση εμπορίου ύψους 1,7 τρισεκατομμυρίων δολαρίων με τις ΗΠΑ, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat για το 2024. Ο Καναδάς, παρά την αρχική εξαίρεση από την ανακοίνωση της 2ας Απριλίου, επέβαλε δασμούς 25% σε αμερικανικά προϊόντα ύψους 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων από τις 8 Απριλίου 2025, με επιπλέον 125 δισεκατομμύρια δολάρια προγραμματισμένα για τον Μάιο, σύμφωνα με τη Statistics Canada. Το Μεξικό, υπό την Πρόεδρο Κλαούντια Σάινμπαουμ, υπαινίχθηκε αντίποινα δασμών σε εξαγωγές των ΗΠΑ ύψους 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων, σύμφωνα με την ανακοίνωση του Υπουργείου Οικονομίας του Μεξικού στις 4 Απριλίου 2025. Αυτές οι απαντήσεις, που βασίζονται στις διατάξεις της Συμφωνίας Ηνωμένων Πολιτειών-Μεξικού-Καναδά (USMCA) που επιτρέπουν αναλογική αντίδραση, καταδεικνύουν τη διάσπαση της εμπορικής συνοχής στη Βόρεια Αμερική.

Οι πληθωριστικές συνέπειες των δασμών είναι ήδη μετρήσιμες. Το Yale Budget Lab, σε μελέτη της 3ης Απριλίου 2025, εκτίμησε ότι τα νοικοκυριά των ΗΠΑ θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν επιπλέον ετήσιο κόστος 2.100 δολαρίων λόγω της ανακοίνωσης της 2ας Απριλίου, με τις οικογένειες χαμηλότερου εισοδήματος να φέρουν δυσανάλογο βάρος—έως και 3,5% του εισοδήματός τους έναντι 1,2% για το ανώτερο πέμπτο. Αυτή η πρόβλεψη συνάδει με την ανάλυση του Peterson Institute for International Economics (PIIE) στις 11 Μαρτίου 2025, η οποία μοντελοποίησε ένα σενάριο δασμών 100% στις χώρες BRICS, προβλέποντας αύξηση 2% στις τιμές καταναλωτή των ΗΠΑ εντός 18 μηνών. Συγκεκριμένοι τομείς ενισχύουν αυτό το αποτέλεσμα: το Beer Institute ανέφερε στις 3 Απριλίου 2025 ότι ένας δασμός 25% σε κουτιά αλουμινίου από το Μεξικό, που προμηθεύει το 40% της εισαγόμενης μπύρας των ΗΠΑ, θα μπορούσε να αυξήσει τις τιμές λιανικής κατά 8-10%. Ομοίως, η Consumer Technology Association προειδοποίησε στις 4 Απριλίου 2025 ότι οι δασμοί σε ηλεκτρονικά—46% στο Βιετνάμ και 32% στην Ταϊβάν—θα μπορούσαν να εκτοξεύσουν τις τιμές των iPhone από 1.200 δολάρια σε 2.300 δολάρια έως τα μέσα του 2026, λαμβάνοντας υπόψη τις αναπροσαρμογές της αλυσίδας εφοδιασμού που παρακολουθεί η IHS Markit.

Πέρα από τις εσωτερικές πιέσεις στις τιμές, οι δασμοί διασταυρώνονται με έναν ευρύτερο γεωπολιτικό αγώνα: τη διατήρηση της θέσης του δολαρίου των ΗΠΑ ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος. Οι ρητές απειλές του Τραμπ—που επαναλήφθηκαν στις 30 Ιανουαρίου 2025 μέσω του Truth Social—να επιβάλει δασμούς 100% σε έθνη που επιδιώκουν αποδολαριοποίηση αντικατοπτρίζουν μια αμυντική στάση απέναντι σε μια δεκαετή διάβρωση. Το μερίδιο του δολαρίου στα παγκόσμια αποθέματα συναλλάγματος, σύμφωνα με τα στοιχεία COFER του IMF, μειώθηκε από 71% το 2000 σε 59% το 4ο τρίμηνο του 2024, εν μέρει λόγω των πολιτικών κυρώσεων των ΗΠΑ. Το GeoEconomics Center του Atlantic Council, στην έκθεσή του το 2024 «Η Κυριαρχία του Δολαρίου: Μύθοι και Πραγματικότητες», σημείωσε ότι οι κυρώσεις μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 επιτάχυναν αυτή τη μετατόπιση, με τη Ρωσία και την Κίνα να διεξάγουν πλέον το 80% του διμερούς εμπορίου τους σε ρούβλια και γουάν, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας για το 2024. Ωστόσο, η κλιμάκωση των δασμών από τον Τραμπ μπορεί να επιταχύνει αντί να σταματήσει αυτή την τάση. Ο Πολ Γκοντσάροφ, στην κριτική του στο Bloomberg στις 3 Απριλίου 2025, υποστήριξε ότι τέτοιες «τακτικές εκφοβισμού» μειώνουν την ελκυστικότητα του δολαρίου, μια άποψη που συμμερίστηκε ο Μπραντ Σέτσερ του Council on Foreign Relations, ο οποίος έγραψε στο X στις 2 Δεκεμβρίου 2024 ότι η εξαναγκαστική χρήση του δολαρίου αναδεικνύει μια «μη απειλή» και κινδυνεύει με μακροπρόθεσμη αποξένωση.

Η ομάδα BRICS—Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική, που επεκτάθηκε το 2024 για να συμπεριλάβει το Ιράν, τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα—ενσαρκώνει αυτή την πρόκληση. Αντιπροσωπεύοντας το 28% του παγκόσμιου ΑΕΠ (28,5 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2024, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας) και το 44% της παραγωγής αργού πετρελαίου (Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας, IEA, δεδομένα 2024), οι χώρες BRICS έχουν εντείνει τις προσπάθειες για να παρακάμψουν το δολάριο. Στη σύνοδο κορυφής του Καζάν τον Οκτώβριο του 2024, ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν χαρακτήρισε το δολάριο «όπλο», υποστηρίζοντας εναλλακτικές λύσεις όπως η Συμφωνία Έκτακτης Ανάγκης της Νέας Αναπτυξιακής Τράπεζας, η οποία διαθέτει 100 δισεκατομμύρια δολάρια σε περιουσιακά στοιχεία μη δολαρίου, σύμφωνα με την ετήσια έκθεσή της για το 2024. Η προώθηση του γουάν (RMB) από την Κίνα, που πλέον αποτελεί το 4,3% της τιμολόγησης του παγκόσμιου εμπορίου σύμφωνα με τα δεδομένα του SWIFT για το 2024, και οι δοκιμές του ψηφιακού νομίσματος e-CNY ενισχύουν περαιτέρω τη μείωση της εξάρτησης από το δολάριο. Ωστόσο, όπως σημείωσε η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (BIS) στην έκθεσή της για την «Παγκόσμια Χρηματοπιστωτική Σταθερότητα» του Δεκεμβρίου 2024, η κυριαρχία του δολαρίου—88% των διασυνοριακών πληρωμών και 54% των διεθνών χρεογράφων—παραμένει λόγω της απαράμιλλης ρευστότητας στις αγορές των αμερικανικών κρατικών ομολόγων, που αποτιμώνται σε 27 τρισεκατομμύρια δολάρια το πρώτο τρίμηνο του 2025 σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ.

Ωστόσο, οι δασμοί του Τραμπ απειλούν έμμεσα αυτή τη χρηματοπιστωτική ηγεμονία. Το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ, που εκτοξεύτηκε στα 947 δισεκατομμύρια δολάρια το 2024 σύμφωνα με το Υπουργείο Εμπορίου των ΗΠΑ, διατηρεί την παγκόσμια κυκλοφορία του δολαρίου πλημμυρίζοντας τις αγορές με δολάρια. Οι δασμοί που στοχεύουν στη μείωση αυτού του χάσματος—πιθανώς κατά 15%, σύμφωνα με την πρόβλεψη της Goldman Sachs για τον Απρίλιο του 2025—μπορεί να περιορίσουν τη ρευστότητα του δολαρίου, αυξάνοντας το κόστος δανεισμού στο εξωτερικό. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Νέας Υόρκης, στην έκθεσή της «Διεθνής Χρηματοδότηση σε Δολάρια» του Μαρτίου 2025, εκτίμησε ότι μια μείωση του εμπορικού ελλείμματος κατά 10% θα μπορούσε να αυξήσει τα επιτόκια δανεισμού σε δολάρια των ξένων τραπεζών κατά 50 μονάδες βάσης, πιέζοντας τις οικονομίες που εξαρτώνται από την αμερικανική πίστωση. Παραδόξως, αυτή η συρρίκνωση κινδυνεύει να αποδυναμώσει τη χρησιμότητα του δολαρίου, ένα σημείο που ανέδειξαν οι αναλυτές της Deutsche Bank στις 2 Δεκεμβρίου 2024, οι οποίοι υποστήριξαν ότι η στρατηγική του Τραμπ συγχέει τα εμπορικά ισοζύγια με την κυριαρχία του νομίσματος—δύο στόχους που είναι θεμελιωδώς αντίθετοι.

Οι αγορές νομισμάτων έχουν ήδη αντιδράσει με αστάθεια. Στις 3 Απριλίου 2025, το δολάριο ΗΠΑ υποχώρησε στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων έξι μηνών έναντι του ιαπωνικού γιεν (¥148,50) και του ελβετικού φράγκου (CHF 0,92), σύμφωνα με τα δεδομένα του τερματικού της Bloomberg, καθώς οι επενδυτές αναζήτησαν ασφαλή καταφύγια. Το ευρώ εκτοξεύτηκε κατά 1,7% στα 1,05 δολάρια, αντανακλώντας τη στάση της Ευρώπης υπέρ των αντιδασμών, ενώ το μεξικανικό πέσο υποχώρησε κατά 2,2% στα 20,678 ανά δολάριο, σύμφωνα με την ημερήσια τιμή της Τράπεζας του Μεξικού. Το γουάν της Κίνας, που ελέγχεται αυστηρά από την Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας, παρέμεινε σταθερό στα 7,25 υπεράκτια, μια ανθεκτικότητα που αποδίδεται από τη σημείωση της Barclays για τον Απρίλιο του 2025 σε μια σκόπιμη στρατηγική αποδυνάμωσης που μετριάζει τις επιπτώσεις των δασμών. Αυτή η διακύμανση των νομισμάτων υπογραμμίζει μια ευρύτερη αποσύνθεση: καθώς οι δασμοί διαταράσσουν τις εμπορικές ροές, τα έθνη μπορεί να επιταχύνουν τις διμερείς ανταλλαγές νομισμάτων—η Ινδία και τα ΗΑΕ, για παράδειγμα, επέκτειναν το εμπόριο τους σε ρουπίες-ντιρχάμ στα 3 δισεκατομμύρια δολάρια το 2024, σύμφωνα με τα δεδομένα της Τράπεζας Αποθεμάτων της Ινδίας—παρακάμπτοντας περαιτέρω το δολάριο.

Οι βιομηχανικές επιπτώσεις είναι εξίσου σοβαρές. Οι αμερικανικές αυτοκινητοβιομηχανίες, βασικός πυλώνας της ρητορικής του Τραμπ για τη μεταποίηση, αντιμετωπίζουν άμεσες δυσκολίες. Ο διευθύνων σύμβουλος της Ford, Τζιμ Φάρλεϊ, μιλώντας σε εκδήλωση του Οικονομικού Ομίλου του Ντιτρόιτ στις 4 Απριλίου 2025, εκτίμησε ότι οι παρατεταμένοι δασμοί 25% στον Καναδά και το Μεξικό—που προμηθεύουν το 60% των ανταλλακτικών αυτοκινήτων των ΗΠΑ σύμφωνα με το Αμερικανικό Συμβούλιο Πολιτικής Αυτοκινήτου—θα μπορούσαν να εξαλείψουν 5 δισεκατομμύρια δολάρια σε ετήσια κέρδη του κλάδου. Οι ιαπωνικές Toyota, Nissan και Honda, με παραγωγή προσανατολισμένη στις ΗΠΑ στη Βόρεια Αμερική, προβλέπουν αύξηση του κόστους κατά 15%, σύμφωνα με την ανάλυση της Nikkei Asia στις 5 Απριλίου 2025. Πέρα από τα αυτοκίνητα, ο τεχνολογικός τομέας προετοιμάζεται για αναταραχές: ο δασμός 32% στην Ταϊβάν απειλεί το 70% των εισαγωγών ημιαγωγών των ΗΠΑ, που αποτιμώνται σε 50 δισεκατομμύρια δολάρια το 2024 από την Ένωση Βιομηχανίας Ημιαγωγών, ενδεχομένως να σταματήσει την καινοτομία στην τεχνητή νοημοσύνη και την άμυνα που παρακολουθείται από την Ενημέρωση της Εθνικής Επιτροπής Ασφάλειας για την Τεχνητή Νοημοσύνη το 2025.

Γεωπολιτικά, οι δασμοί πιέζουν τις συμμαχίες και ενθαρρύνουν τους αντιπάλους. Η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα, που πλήττονται με δασμούς 24% και 25% αντίστοιχα παρά τη φιλοξενία αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων, εξέφρασαν τη δυσαρέσκειά τους σε δηλώσεις των υπουργείων εξωτερικών τους στις 4 Απριλίου 2025, υπονοώντας στρατηγικές επαναπροσαρμογές. Η Ταϊβάν, που αντιμετωπίζει δασμό 32% εν μέσω στρατιωτικής πίεσης από την Κίνα, μπορεί να στραφεί προς το Πεκίνο, μια αλλαγή που προειδοποιήθηκε από το Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών (CSIS) στην έκθεσή του «Σενάρια Εμπορίου Ασίας-Ειρηνικού» του Μαρτίου 2025. Αντιθέτως, η Κίνα εκμεταλλεύεται το χάος: η αρχική της συγκρατημένη αντίδραση—σύμφωνα με την εκτίμηση της Τράπεζας της Σιγκαπούρης για τον Απρίλιο του 2025—κρύβει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική για να κυριαρχήσει στα δίκτυα εμπορίου μη δολαρίου, όπως αποδεικνύεται από τις δεσμεύσεις της ύψους 400 δισεκατομμυρίων δολαρίων για το Belt and Road το 2024, σύμφωνα με το Υπουργείο Εμπορίου.

Η περιβαλλοντική διάσταση, που συχνά παραβλέπεται, επιτείνει αυτές τις εντάσεις. Οι δασμοί σε εξαρτήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας—46% στα ηλιακά πάνελ του Βιετνάμ, σύμφωνα με τις ταξινομήσεις της Υπηρεσίας Τελωνείων των ΗΠΑ—θέτουν σε κίνδυνο τους κλιματικούς στόχους των ΗΠΑ. Ο Διεθνής Οργανισμός Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (IRENA) ανέφερε στην «Παγκόσμια Προοπτική Ανανεώσιμων Πηγών» του 2024 ότι το 80% των ηλιακών εισαγωγών των ΗΠΑ προέρχεται από την Ασία· μια αύξηση της τιμής κατά 20%, όπως μοντελοποιήθηκε από τη Διοίκηση Πληροφοριών Ενέργειας των ΗΠΑ (EIA) τον Απρίλιο του 2025, θα μπορούσε να καθυστερήσει 15 γιγαβάτ ισχύος έως το 2030, υπονομεύοντας την επένδυση 369 δισεκατομμυρίων δολαρίων του Νόμου για τη Μείωση του Πληθωρισμού που παρακολουθείται από το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου. Παγκοσμίως, οι διαταραγμένες αλυσίδες εφοδιασμού μπορεί να αυξήσουν την παραγωγή με υψηλές εκπομπές άνθρακα αλλού, με τον ΟΟΣΑ να εκτιμά αύξηση των εκπομπών κατά 0,5% έως το 2027 εάν οι εμπορικοί πόλεμοι συνεχιστούν.

Οι χρηματοπιστωτικές αγορές, συντονισμένες με αυτά τα διασταυρούμενα ρεύματα, παρουσιάζουν πρωτοφανές στρες. Τα παγκόσμια κεφαλαιακά ταμεία μακροχρόνιας-βραχυπρόθεσμης κερδοσκοπίας εξάλειψαν τα κέρδη του 2025 έως τις 4 Απριλίου, σύμφωνα με την ημερήσια έκθεση κινδύνου της Goldman Sachs, καθώς οι δείκτες αστάθειας όπως ο VIX εκτοξεύτηκαν στο 35—επίπεδα που δεν έχουν παρατηρηθεί από το 2020. Οι αποδόσεις των αμερικανικών κρατικών ομολόγων αυξήθηκαν στο 4,5% για τα 10ετή ομόλογα, σύμφωνα με τα δεδομένα της Ομοσπονδιακής Τράπεζας, αντανακλώντας φόβους για πληθωρισμό και ανησυχίες για το έλλειμμα λόγω των δασμών· η baseline πρόβλεψη του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κογκρέσου για τον Φεβρουάριο του 2025 προέβλεψε έλλειμμα 1,5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων για το οικονομικό έτος 2026 εάν οι δασμοί αποφέρουν έσοδα 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων, όπως εκτιμήθηκε από την Trade Partnership Worldwide στις 3 Απριλίου 2025. Ωστόσο, αυτό το απροσδόκητο κέρδος προϋποθέτει σταθερούς όγκους εμπορίου, μια υπόθεση που αμφισβητείται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (WTO), ο οποίος στις 4 Απριλίου 2025 προέβλεψε πτώση 10% στο παγκόσμιο εμπόριο εάν η ανταπόδοση κλιμακώνεται

Η νομική βάση των δασμών, που πηγάζει από το Άρθρο 232 του Νόμου για την Επέκταση του Εμπορίου του 1962 και το Άρθρο 301 του Νόμου για το Εμπόριο του 1974, προκαλεί έλεγχο. Η «Εκτίμηση Εθνικής Ασφάλειας» του Υπουργείου Εμπορίου τον Μάρτιο του 2025 δικαιολόγησε τους δασμούς στις εισαγωγές αλουμινίου και αυτοκινήτων, επικαλούμενη εξαρτήσεις από την άμυνα, αλλά ο Οργανισμός Διαιτησίας του ΠΟΕ, σε απόφαση του 2024 για προηγούμενους δασμούς της εποχής Τραμπ, έκρινε αυτά τα μέτρα ασυμβίβαστα με τις εξαιρέσεις του Άρθρου XXI. Εκκρεμείς προσφυγές—κατατεθειμένες από την ΕΕ και την Κίνα μέχρι τις 7 Απριλίου 2025—μπορεί να αναγκάσουν σε υποχωρήσεις, αν και οι απειλές αποχώρησης των ΗΠΑ, που διατυπώθηκαν από τον Τραμπ στις 3 Απριλίου 2025, σύμφωνα με το Reuters, σηματοδοτούν την προθυμία να εγκαταλειφθούν οι πολυμερείς κανόνες.

Η κοινή γνώμη, μια κρίσιμη μεταβλητή, αντικατοπτρίζει αυτή την οικονομική ανησυχία. Ο Δείκτης Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν έπεσε στο 62,5 τον Μάρτιο του 2025, το χαμηλότερο από το 2022, σύμφωνα με την ανακοίνωση της 4ης Απριλίου, αντικατοπτρίζοντας φόβους για το κόστος που προκαλούν οι δασμοί. Η δημοσκόπηση της Gallup τον Απρίλιο του 2025 διαπίστωσε ότι το 55% των Αμερικανών αντιτίθεται στην πολιτική, επικαλούμενο αυξήσεις τιμών έναντι κερδών σε θέσεις εργασίας—μια αντιστροφή από την έγκριση 45% το 2018 κατά την πρώτη κύμα δασμών του Τραμπ. Αυτή η αλλαγή, που περιγράφεται λεπτομερώς στα δεδομένα του 2024 των Αμερικανικών Εθνικών Εκλογικών Μελετών, υποδηλώνει μειωμένη όρεξη για προστατευτισμό καθώς η βιωμένη εμπειρία υπερτερεί της ρητορικής.

Οι επιπτώσεις των δασμών επεκτείνονται στις αγορές εργασίας. Η Στατιστική Υπηρεσία του Καναδά ανέφερε στις 4 Απριλίου 2025 απώλεια 32.600 θέσεων εργασίας τον Μάρτιο—η πρώτη μείωση σε 26 μήνες—που συνδέεται με την αβεβαιότητα των δασμών. Στις ΗΠΑ, η «Κατάσταση Απασχόλησης» του Γραφείου Στατιστικής Εργασίας τον Απρίλιο του 2025 προέβλεψε αύξηση της ανεργίας κατά 0,3% μέχρι το τρίτο τρίμηνο, εάν η μεταποίηση δεν απορροφήσει τα σοκ των εισαγωγών, ένα σενάριο που η Εθνική Ένωση Κατασκευαστών θεώρησε «αισιόδοξο» στο σχόλιο της 5ης Απριλίου, δεδομένων των περιορισμών στη δυναμικότητα. Παγκοσμίως, ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας (ILO) προειδοποίησε στην έκθεσή του «Παγκόσμια Απασχόληση και Κοινωνική Προοπτική» του 2025 για απώλεια 2 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας έως το 2027, εάν το εμπόριο συρρικνωθεί, πλήττοντας δυσανάλογα την εξαρτώμενη από τις εξαγωγές Ασία.

Η ρητορική του Τραμπ πλαισιώνει τους δασμούς ως καταλύτη για μια «χρυσή εποχή», υπόσχοντας «τρισεκατομμύρια» σε έσοδα, σύμφωνα με τη συνέντευξή του στους New York Times στις 3 Απριλίου 2025. Ωστόσο, τα ιστορικά ανάλογα αποτυγχάνουν: η ανάλυση της Επιτροπής Δασμών των ΗΠΑ το 1929 έδειξε ότι ο Smoot-Hawley απέφερε μόνο 600 εκατομμύρια δολάρια ετησίως (προσαρμοσμένα σε 10 δισ. δολάρια σήμερα) ενώ κόστισε 33 δισ. δολάρια σε χαμένο εμπόριο, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Maddison. Σύγχρονα μοντέλα ελαστικότητας, όπως αυτά στη μελέτη του ΔΝΤ «Αβεβαιότητα Εμπορικής Πολιτικής» του 2024, υποδηλώνουν ότι αύξηση δασμών κατά 1% μειώνει το εμπόριο κατά 0,4%—υπονοώντας ότι ο μέσος όρος 22% του Τραμπ θα μπορούσε να μειώσει τις εισαγωγές των ΗΠΑ κατά 550 δισ. δολάρια, αντισταθμίζοντας τα κέρδη εσόδων με οικονομική συρρίκνωση.

Το φάσμα της αποδολαριοποίησης υψώνεται μεγαλύτερο σε αυτόν τον υπολογισμό. Η υπόσχεση του Τραμπ στις 30 Ιανουαρίου 2025 να τιμωρήσει τις πρωτοβουλίες νομισμάτων των BRICS—που επαναλήφθηκε στην ομιλία του στις 2 Απριλίου—παρερμηνεύει τους παράγοντες αυτής της τάσης. Η μελέτη του Atlantic Council το 2024 διαπίστωσε ότι οι κυρώσεις, όχι οι δασμοί, ευθύνονται για το 60% των μετατοπίσεων αποθεμάτων από το 2014, με τα 300 δισ. δολάρια σε κατεψυγμένα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας (σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, 2024) ως σημείο ανάφλεξης. Η διεθνοποίηση του RMB της Κίνας, αυξημένη κατά 20% από το 2020 σύμφωνα με το SWIFT, ευδοκιμεί με την εθελοντική υιοθέτηση, όχι με τον εξαναγκασμό—μια δυναμική που οι δασμοί διαταράσσουν αλλά δεν μπορούν να ανατρέψουν. Ο Michael Pettis, σε ανάρτηση του Carnegie Endowment στις 2 Δεκεμβρίου 2024, υποστήριξε ότι τα εμπορικά ελλείμματα των ΗΠΑ, όχι η ισχύς του δολαρίου, διατηρούν το καθεστώς αποθεματικού του· η συρρίκνωσή τους κινδυνεύει να δημιουργήσει μια «παγίδα δολαρίου» όπου η παγκόσμια ζήτηση υπερβαίνει την προσφορά.

Εναλλακτικές στρατηγικές—βιομηχανική πολιτική, φορολογικά κίνητρα ή πολυμερείς συμφωνίες—προσφέρουν λιγότερο διαταρακτικούς δρόμους. Η έκθεση του ΟΟΣΑ «Αναβίωση της Μεταποίησης» του 2024 διαπίστωσε ότι οι επιδοτήσεις, όπως η επένδυση 50 δισ. δολαρίων της Ιαπωνίας σε τσιπ (σύμφωνα με το METI, 2024), αποφέρουν 30% υψηλότερη αύξηση θέσεων εργασίας από τους δασμούς. Η απόρριψη τέτοιας λεπτότητας από τον Τραμπ, που προτιμά τους δασμούς ως «διαπραγματευτικό εργαλείο» σύμφωνα με το άρθρο του Scott Bessent στον Wall Street Journal τον Νοέμβριο του 2024, ποντάρει σε βραχυπρόθεσμη μόχλευση έναντι μακροπρόθεσμης σταθερότητας—ένα στοίχημα που η οικονομία των ΗΠΑ, στο 16% του παγκόσμιου ΑΕΠ, μπορεί να μην αντέξει πλέον.

Η πολιτιστική απήχηση των δασμών, ενώ ισχυρή εσωτερικά, αποτυγχάνει στο εξωτερικό. Η επίκληση του Τραμπ στις 2 Απριλίου 2025 για «αμερικανική υπερηφάνεια» αντηχεί την εκστρατεία του 2016, σύμφωνα με την ανάλυση του American Political Science Review του 2024, αλλά αποξενώνει τους συμμάχους. Η Ιταλίδα Πρωθυπουργός Giorgia Meloni, στις 4 Απριλίου 2025, χαρακτήρισε τον δασμό 20% της ΕΕ «λάθος» αλλά κάλεσε σε διάλογο, σύμφωνα με το Dow Jones, αντικατοπτρίζοντας ένα δυτικό μπλοκ επιφυλακτικό για κλιμάκωση. Ο υπηρεσιακός Υπουργός Οικονομίας της Γερμανίας Robert Habeck, την ίδια μέρα, προέβλεψε ότι ο Τραμπ θα «υποχωρήσει» υπό ενιαία πίεση, σύμφωνα με το CNBC—μια υπόθεση που δεν έχει δοκιμαστεί καθώς η κατακερματισμός αυξάνεται.

Μέχρι τις 7 Απριλίου 2025, τα περιγράμματα της πολιτικής παραμένουν ρευστά. Η υπόνοια του Τραμπ στις 3 Απριλίου για περαιτέρω «οικονομικούς μοχλούς», που αναφέρθηκε από το Reuters, υποδηλώνει περιορισμούς στη χρηματοδότηση σε δολάρια—μια τακτική που η έκθεση της Federal Reserve «Παγκόσμια Ρευστότητα» του 2024 προειδοποιεί ότι θα μπορούσε να καταρρεύσει 5 τρισ. δολάρια σε υπεράκτιες πιστώσεις σε δολάρια. Μια τέτοια κλιμάκωση, χωρίς συμφωνία τύπου Plaza Accord (που απορρίφθηκε από την Πρόεδρο της ΕΚΤ Christine Lagarde στις 3 Απριλίου 2025, σύμφωνα με την ομιλία της στην Ιρλανδία), κινδυνεύει να απομονώσει τις ΗΠΑ καθώς η Κίνα καλύπτει το κενό. Η εμπορική συμφωνία 200 δισ. δολαρίων του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης, που υπογράφηκε τον Μάρτιο του 2025 σύμφωνα με το Xinhua, αποτελεί παράδειγμα αυτής της στροφής.

Τελικά, οι δασμοί του Τραμπ δοκιμάζουν ένα παράδοξο: μπορεί η οικονομική πίεση να διατηρήσει μια ηγεμονία που χτίστηκε στην ανοιχτότητα; Το μερίδιο 88% του δολαρίου στις συναλλαγές SWIFT, σύμφωνα με την ανάλυση του ING τον Οκτώβριο του 2024, και η αγορά Ομολόγων 27 τρισ. δολαρίων αντέχουν, ωστόσο οι ρωγμές διευρύνονται. Η μεταφορά του Goncharoff για την «πλάτη της καμήλας», από το άρθρο του στις 3 Απριλίου στο Bloomberg, αποτυπώνει τα διακυβεύματα: μια πολιτική που προορίζεται να ενισχύσει μπορεί αντίθετα να κατακερματίσει, επιταχύνοντας μια πολυπολική τάξη όπου η μόχλευση των ΗΠΑ—οικονομική, χρηματοπιστωτική και ηθική—σταδιακά μειώνεται. Όπως σημείωσε η Kristalina Georgieva του ΔΝΤ στις 2 Απριλίου 2025, σε εκδήλωση του Reuters, δεν διαφαίνεται ακόμα ύφεση, αλλά η «μικρή καθοδική διόρθωση» στην παγκόσμια ανάπτυξη 3,1% έως το 2026 σηματοδοτεί έναν κόσμο που προετοιμάζεται για αναταράξεις, με την Αμερική να μην είναι πλέον η αδιαμφισβήτητη άγκυρά του.

ΠΙΝΑΚΑΣ: Δασμοί του Τραμπ 2025 – Πλήρης Φάσμα Επιπτώσεων στις Παγκόσμιες Αγορές, τα Νομισματικά Συστήματα, τους Βιομηχανικούς Τομείς και την Οικονομική Ηγεμονία των ΗΠΑ