Η Στρατηγική Στάση της Ελλάδας το 2025: Ισορροπία μεταξύ της Συμμαχίας των ΗΠΑ, της Κινεζικής Εμπλοκής και της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης Εν μέσω Παγκόσμιων Γεωπολιτικών Μεταβολών. Επενδύσεις ήθελε να κάνει η Κίνα στην Ελλάδα και εμείς είπαμε όχι; Γιατί άραγε;

Η Στρατηγική Στάση της Ελλάδας το 2025: Ισορροπία μεταξύ της Συμμαχίας των ΗΠΑ, της Κινεζικής Εμπλοκής και της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης Εν μέσω Παγκόσμιων Γεωπολιτικών Μεταβολών. Επενδύσεις ήθελε να κάνει η Κίνα στην Ελλάδα και εμείς είπαμε όχι, μην μας μαλώσει ο μπάρμπας Σαμ και η Ούρσουλα.

Βίου παράλληλοι: όπως το 1978 είπαμε όχι στους Ρώσους που θα μας έφτιαχναν δυο γραμμές μετρό στην Αθήνα που τις φτιάξαμε μετά από 30+ χρόνια και διπλή γραμμή σιδηροδρόμου Αθήνας Θεσσαλονίκης, με πληρωμή αγροτικών και άλλων προϊόντων! Γιατί ρωτήσαμε τους Αμερικάνους και μας είπαν όχι, γιατί θα έρθουν πολλοί σύμβουλοι Ρώσοι στην Ελλάδα που μπορεί να είναι πράκτορες. Δεν είχαμε τα κότσια όμως να τους πούμε να τα φτιάξετε εσείς Αμερικάνοι.

Greece’s Strategic Pivot in 2025: Balancing U.S. Alignment, Chinese Engagement and European Integration Amid Global Geopolitical Shifts - https://debuglies.com

Στο εξελισσόμενο τοπίο της παγκόσμιας γεωπολιτικής, η Ελλάδα κατέχει κεντρική θέση στη συμβολή των δυτικών συμμαχιών, των κινεζικών οικονομικών φιλοδοξιών και της ολοκλήρωσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Πριν από μια δεκαετία, η Ελλάδα θεωρούνταν από ορισμένους ως ο πιθανός «Δούρειος Ίππος» της Κίνας εντός της ΕΕ, κυρίως λόγω των σημαντικών κινεζικών επενδύσεων σε στρατηγικές υποδομές, ιδίως στο λιμάνι του Πειραιά. Μέχρι το 2025, ωστόσο, η εξωτερική πολιτική της Ελλάδας έχει υποστεί μια σημαντική μετατόπιση, δίνοντας προτεραιότητα στην εμβάθυνση των δεσμών με τις Ηνωμένες Πολιτείες, διατηρώντας παράλληλα μια προσεκτική, ρεαλιστική εμπλοκή με την Κίνα. Αυτή η αναπροσαρμογή αντικατοπτρίζει μια σύνθετη αλληλεπίδραση γεωπολιτικών, οικονομικών και ασφαλιστικών παραμέτρων, που διαμορφώνονται από τον ρόλο της Ελλάδας ως μέλους του ΝΑΤΟ, την οικονομική της ανάκαμψη και τη στρατηγική της θέση εντός της ΕΕ. Η δυναμική του σινοαμερικανικού ανταγωνισμού, το εξελισσόμενο πλαίσιο οικονομικής ασφάλειας της ΕΕ και οι εσωτερικές προτεραιότητες της Ελλάδας - όπως η ναυτιλιακή βιομηχανία και η ενεργειακή διαφοροποίηση - περιπλέκουν περαιτέρω αυτή την εξισορρόπηση.

Η ευθυγράμμιση της Ελλάδας με τις Ηνωμένες Πολιτείες έχει εδραιωθεί την τελευταία δεκαετία, λόγω των κοινών συμφερόντων ασφαλείας και της οικονομικής συνεργασίας. Ο Στρατηγικός Διάλογος ΗΠΑ-Ελλάδας, που ξεκίνησε το 2018, έχει γίνει ακρογωνιαίος λίθος των διμερών σχέσεων, με ετήσιες συναντήσεις σε υπουργικό επίπεδο που αφορούν την άμυνα, την ενέργεια και το εμπόριο. Οι ενημερώσεις του 2019 και του 2021 στη Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA) επέκτειναν την πρόσβαση του αμερικανικού στρατού σε ελληνικές εγκαταστάσεις, συμπεριλαμβανομένου του λιμένα βαθέων υδάτων στον κόλπο της Σούδας στην Κρήτη και του λιμένα της Αλεξανδρούπολης στη βόρεια Ελλάδα, το οποίο έχει αναδειχθεί σε κρίσιμο κόμβο για την ανατολική πλευρά του ΝΑΤΟ από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022. Σύμφωνα με το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, αυτές οι ενημερώσεις έχουν διευκολύνει τη στάθμευση αμερικανικών δυνάμεων και εξοπλισμού, ενισχύοντας τις επιχειρησιακές δυνατότητες του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο εκσυγχρονισμός της άμυνας στην Ελλάδα υπογραμμίζει περαιτέρω αυτή τη συνεργασία, με σημαντικές προμήθειες αμερικανικού στρατιωτικού υλικού. Το 2023, το ελληνικό Υπουργείο Άμυνας ανέφερε συμβάσεις για αναβαθμίσεις μαχητικών F-16V, ελικόπτερα MH-60R Seahawk και ένα πακέτο εκσυγχρονισμού για ελικόπτερα S-70B Aegean Hawk, αξίας άνω των 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η προγραμματισμένη απόκτηση από την Ελληνική Πολεμική Αεροπορία αεροσκαφών F-35, με παραδόσεις που αναμένονται έως το 2028, και μη επανδρωμένων αεροσκαφών Switchblade σηματοδοτεί περαιτέρω τη δέσμευση της Ελλάδας για διαλειτουργικότητα με τις αμερικανικές δυνάμεις. Αυτές οι επενδύσεις ευθυγραμμίζονται με το 10ετές σχέδιο αμυντικών προμηθειών της Ελλάδας, το οποίο το ελληνικό Υπουργείο Άμυνας εκτιμά ότι θα κοστίσει 10 δισεκατομμύρια ευρώ έως το 2030.

Οι οικονομικοί δεσμοί με τις ΗΠΑ έχουν επίσης εμβαθυνθεί. Το 2022, η Διεθνής Χρηματοδότηση Ανάπτυξης των ΗΠΑ (DFC) παρείχε δάνειο 125 εκατομμυρίων δολαρίων στα Ναυπηγεία ONEX Elefsis, σηματοδοτώντας μια σημαντική επένδυση στις ναυτιλιακές υποδομές της Ελλάδας. Το Υπουργείο Εμπορίου των ΗΠΑ ανέφερε ότι οι αμερικανικές άμεσες ξένες επενδύσεις στην Ελλάδα έφτασαν τα 5 δισεκατομμύρια ευρώ το 2022, με μεγάλες εταιρείες όπως η Pfizer, η Google, η Microsoft και η Amazon να δημιουργούν εγκαταστάσεις έρευνας και ανάπτυξης και κέντρα δεδομένων. Οι ελληνικές άμεσες ξένες επενδύσεις στις ΗΠΑ ήταν ελαφρώς υψηλότερες στα 5,3 δισεκατομμύρια ευρώ, αντανακλώντας μια ισορροπημένη οικονομική σχέση. Τα εμπορικά στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής δείχνουν ότι το 2023, η Ελλάδα εξήγαγε αγαθά αξίας 4,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων στις ΗΠΑ, κυρίως γεωργικά προϊόντα και χημικά, ενώ εισήγαγε 1,8 δισεκατομμύρια δολάρια, με αποτέλεσμα εμπορικό πλεόνασμα. Οι εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από τις ΗΠΑ αυξάνονται σταθερά από το 2022, με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (IEA) να σημειώνει ότι το LNG των ΗΠΑ αντιπροσώπευε το 15% των συνολικών εισαγωγών φυσικού αερίου της Ελλάδας το 2024, από 10% το 2022. Η έναρξη λειτουργίας της πλωτής μονάδας αποθήκευσης και επαναεριοποίησης (FSRU) της Αλεξανδρούπολης τον Οκτώβριο του 2024, όπως αναφέρθηκε από το ελληνικό Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, έχει ενισχύσει την περιφερειακή ενεργειακή ασφάλεια μειώνοντας την εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο, ευθυγραμμιζόμενη με τους στόχους των ΗΠΑ και της ΕΕ.

Αντιθέτως, η οικονομική σχέση της Ελλάδας με την Κίνα παραμένει σημαντική αλλά ολοένα και πιο επιφυλακτική. Η Κίνα είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ελλάδας σε αγαθά, με το διμερές εμπόριο να φτάνει τα 732 δισεκατομμύρια ευρώ το 2024, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ωστόσο, το εμπορικό έλλειμμα της Ελλάδας με την Κίνα είναι σημαντικό, με εισαγωγές 519 δισεκατομμυρίων ευρώ να υπερβαίνουν κατά πολύ τις εξαγωγές των 213,3 δισεκατομμυρίων ευρώ. Αυτή η ανισορροπία, που οφείλεται στην εξάρτηση της Ελλάδας από κινεζικά ηλιακά πάνελ, ηλεκτρικά οχήματα (EV) και ηλεκτρονικό εξοπλισμό, έχει προκαλέσει ανησυχίες στην Αθήνα. Οι κινεζικές άμεσες ξένες επενδύσεις στην Ελλάδα, αν και αξιοσημείωτες, επικεντρώνονται σε δύο μεγάλα έργα: τον Οργανισμό Λιμένος Πειραιώς, όπου η COSCO Shipping κατέχει μερίδιο 67% μετά από εξαγορά επιπλέον 16% το 2021, και μερίδιο 20% από την State Grid Corporation of China στην Ariadne Interconnection, η οποία αποκτήθηκε τον Νοέμβριο του 2024. Το ελληνικό Υπουργείο Οικονομίας ανέφερε ότι το απόθεμα κινεζικών άμεσων ξένων επενδύσεων στην Ελλάδα ανήλθε σε 2,2 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022, σημαντικά χαμηλότερο από τις επενδύσεις των ΗΠΑ. Η συμμετοχή της Ελλάδας στην Πρωτοβουλία «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος» (BRI) της Κίνας, η οποία επισημοποιήθηκε το 2018, δεν έχει αποφέρει πρόσθετα έργα πέραν του Πειραιά, αντανακλώντας μια ψυχρή ενθουσιασμό για τις κινεζικές επενδύσεις. Η απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να υποβαθμίσει την εκπροσώπησή της στο Φόρουμ «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος» του 2023 σε υπουργικό επίπεδο, όπως σημειώνεται από το Γερμανικό Ταμείο Μάρσαλ, υπογραμμίζει αυτή τη μετατόπιση.

Η προσεκτική προσέγγιση της Ελλάδας απέναντι στην Κίνα διαμορφώνεται τόσο από εγχώριες όσο και από ενωσιακές παραμέτρους. Η στρατηγική προοπτική της ΕΕ για το 2019, η οποία επιβεβαιώθηκε το 2023 από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, παρουσιάζει την Κίνα ως εταίρο, ανταγωνιστή και συστημικό αντίπαλο. Αυτή η τριαδική προσέγγιση έχει επηρεάσει τις πολιτικές της Ελλάδας, ιδίως υπό το πρίσμα των ενισχυμένων μηχανισμών ελέγχου των ΑΞΕ της ΕΕ βάσει του Κανονισμού 2019/452. Η Ελλάδα νομοθέτησε το δικό της πλαίσιο ελέγχου των ΑΞΕ τον Μάιο του 2025, όπως αναφέρθηκε από το ελληνικό Υπουργείο Οικονομίας, ευθυγραμμιζόμενη με τις απαιτήσεις της ΕΕ αλλά υιοθετώντας μια στενή ερμηνεία για την ελαχιστοποίηση των περιορισμών. Αυτό αντανακλά την επιθυμία της Αθήνας να διατηρήσει το οικονομικό άνοιγμα, αντιμετωπίζοντας παράλληλα τις ανησυχίες για την ασφάλεια, ιδίως όσον αφορά τις κινεζικές επενδύσεις σε στρατηγικούς τομείς. Η επιβολή αντισταθμιστικών δασμών στα κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Οκτώβριο του 2024, που κυμαίνονταν από 17% έως 35,3%, υποστηρίχθηκε από την αποχή της Ελλάδας στην ψηφοφορία, μια στρατηγική κίνηση για την αποφυγή άμεσης αντιπαράθεσης με το Πεκίνο, ευθυγραμμιζόμενη παράλληλα με την πολιτική της ΕΕ. Το think tank Bruegel σημειώνει ότι η αποχή της Ελλάδας, μαζί με 11 άλλα κράτη μέλη, διασφάλισε την ψήφιση των δασμών, σηματοδοτώντας παράλληλα διπλωματική αυτοσυγκράτηση.

Η ευρύτερη στρατηγική οικονομικής ασφάλειας της ΕΕ, που περιγράφεται στο πακέτο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του Ιανουαρίου 2024, δίνει έμφαση στην αποκλιμάκωση του κινδύνου από την Κίνα μέσω της διαφοροποίησης και της ενισχυμένης εμπορικής άμυνας. Η οικονομική ανάκαμψη της Ελλάδας, με αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,3% το 2024 σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή, έχει μειώσει την εξάρτησή της από τα κινεζικά κεφάλαια σε σύγκριση με την εποχή μετά την κρίση του 2008. Η εστίαση της ελληνικής κυβέρνησης στην προσέλκυση επενδύσεων υψηλής ποιότητας, όπως τονίζεται σε έκθεση του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ του 2024, έχει δώσει προτεραιότητα στους Αμερικανούς και Ευρωπαίους εταίρους. Για παράδειγμα, το πρόγραμμα «Κινούμαι Ηλεκτρικά» της Ελλάδας, το οποίο είναι ενεργό από το 2023, παρέχει επιδοτήσεις για αγορές ηλεκτρικών οχημάτων, αλλά δεν έχει ευνοήσει τους Κινέζους κατασκευαστές, αντανακλώντας την ευθυγράμμιση με τις προσπάθειες της ΕΕ για την προστασία των εγχώριων βιομηχανιών. Το ελληνικό Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ανέφερε ότι 12.000 ηλεκτρικά οχήματα ταξινομήθηκαν στην Ελλάδα το 2024, με τις ευρωπαϊκές μάρκες να κυριαρχούν στην αγορά.

Η στρατηγική τοποθέτηση της Ελλάδας εντός της ΕΕ τέμνεται επίσης με την εξελισσόμενη στρατηγική Ινδο-Ειρηνικού του μπλοκ, η οποία επιδιώκει να αντισταθμίσει την περιφερειακή επιρροή της Κίνας. Η Στρατηγική Ινδο-Ειρηνικού της ΕΕ για το 2021, όπως περιγράφεται λεπτομερώς από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (EEAS), δίνει έμφαση στην οικονομική ανθεκτικότητα, την ασφάλεια στη θάλασσα και τις συνεργασίες με τις χώρες του ASEAN. Η Ελλάδα, αν και δεν συμμετέχει επίσημα σε αυτήν τη στρατηγική λόγω της εστίασής της στις περιφερειακές προτεραιότητες, συμβάλλει έμμεσα μέσω της ναυτιλιακής της βιομηχανίας, η οποία αντιπροσωπεύει το 61% του εμπορικού στόλου που ανήκει στην ΕΕ, σύμφωνα με τις Ενώσεις Εφοπλιστών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Ο ελληνικός ναυτιλιακός τομέας, αξίας 150 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως, αποτελεί κρίσιμο στοιχείο των παγκόσμιων εμπορικών οδών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στον Ινδο-Ειρηνικό. Ωστόσο, η απουσία μιας ειδικής στρατηγικής για την περιοχή Ινδο-Ειρηνικού από την Ελλάδα, όπως σημειώνει το Ίδρυμα Robert Schuman, πηγάζει από την ενασχόλησή της με την Τουρκία και την Ανατολική Μεσόγειο, όπου επιμένουν οι εντάσεις σχετικά με τα θαλάσσια σύνορα.

Ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας έχει διαμορφώσει περαιτέρω τη γεωπολιτική στάση της Ελλάδας. Η Αθήνα υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής του Κιέβου, παρέχοντας ανθρωπιστική βοήθεια και στρατιωτικό εξοπλισμό, συμπεριλαμβανομένων των οχημάτων μάχης πεζικού BMP-1, όπως αναφέρθηκε από το Ελληνικό Υπουργείο Άμυνας το 2023. Η δέσμευση της ελληνικής κυβέρνησης στο διεθνές δίκαιο οφείλεται εν μέρει στον εκτοπισμό της ελληνικής διασποράς στην Ουκρανία, ο οποίος εκτιμάται σε 90.000 από το Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών. Η σιωπηρή υποστήριξη της Κίνας προς τη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένων των εξαγωγών αγαθών διπλής χρήσης, έχει προκαλέσει ανησυχίες στην ΕΕ, όπως τονίστηκε σε δήλωση της EEAS τον Σεπτέμβριο του 2024. Η Ελλάδα, ωστόσο, παρέμεινε σιωπηλή για αυτό το ζήτημα, πιθανώς για να αποφύγει να προκαλέσει ανταγωνισμό στο Πεκίνο. Η δεύτερη στροφή της κυβέρνησης Τραμπ προς μια διαπραγματευτική διευθέτηση στην Ουκρανία, όπως αναφέρθηκε από το Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων τον Απρίλιο του 2025, έχει εισαγάγει αβεβαιότητα στην Αθήνα, δεδομένης της ευθυγράμμισης της Ελλάδας με τις πολιτικές του ΝΑΤΟ υπό την ηγεσία των ΗΠΑ.

Ο ρόλος της Ελλάδας ως μη μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για την περίοδο 2025-26 την τοποθετεί σε μια λεπτή θέση, καθώς πλοηγείται στα ανταγωνιστικά συμφέροντα των ΗΠΑ, της Κίνας και της Ρωσίας. Η ατζέντα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, συμπεριλαμβανομένων των συζητήσεων για την Ουκρανία και την ασφάλεια στον Ινδο-Ειρηνικό, απαιτεί από την Ελλάδα να εξισορροπήσει τις δεσμεύσεις της στο ΝΑΤΟ με τη διπλωματική εμπλοκή με το Πεκίνο. Το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών έχει τονίσει τη δέσμευση της Αθήνας στις αρχές της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, ευθυγραμμιζόμενη με τις θέσεις των ΗΠΑ και της ΕΕ. Ωστόσο, οι οικονομικοί δεσμοί της Ελλάδας με την Κίνα απαιτούν μια ρεαλιστική προσέγγιση, όπως αποδεικνύεται από την επίσκεψη του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στο Πεκίνο τον Νοέμβριο του 2023, όπου υποστήριξε την αύξηση των ελληνικών εξαγωγών για την αντιμετώπιση του εμπορικού ελλείμματος, σύμφωνα με το ελληνικό Υπουργείο Οικονομίας.

Οι στρατηγικές προτεραιότητες της ΕΤΕπ, (EIB’s) οι οποίες επικαιροποιήθηκαν το 2024 ώστε να περιλαμβάνουν την άμυνα και την ασφάλεια, ευθυγραμμίζονται με την υπεράσπιση της Ελλάδας για βελτιωμένες ευρωπαϊκές αμυντικές δυνατότητες. Το επενδυτικό σχέδιο της ΕΤΕπ ύψους 450 δισεκατομμυρίων ευρώ για την περίοδο 2024-2029, όπως περιγράφεται στον Στρατηγικό Χάρτη Πορείας της, δίνει προτεραιότητα στην πράσινη μετάβαση, την ψηφιοποίηση και τη στρατηγική αυτονομία. Η Ελλάδα έχει επωφεληθεί από τη χρηματοδότηση της ΕΤΕπ για έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με 1,2 δισεκατομμύρια ευρώ να διατίθενται το 2024 για υποδομές ηλιακής και αιολικής ενέργειας, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της ΕΤΕπ. Αυτές οι επενδύσεις υποστηρίζουν τη σταδιακή κατάργηση των λεβήτων πετρελαίου στην Ελλάδα έως το 2025, όπως έχει ορίσει το ελληνικό Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, και ευθυγραμμίζονται με τους κλιματικούς στόχους της ΕΕ. Ωστόσο, η περιορισμένη συμμετοχή της Ελλάδας στις αμυντικές πρωτοβουλίες της ΕΤΕπ αντικατοπτρίζει την εξάρτησή της από την στρατιωτική υποστήριξη των ΗΠΑ και την εστίασή της στην περιφερειακή σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο.

Ο σινοαμερικανικός ανταγωνισμός παρουσιάζει τόσο ευκαιρίες όσο και προκλήσεις για την Ελλάδα. Η συμπερίληψη της COSCO από το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ σε κατάλογο κυρώσεων το 2024, όπως αναφέρθηκε από το Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, έχει προκαλέσει ανησυχίες στην Αθήνα λόγω του ρόλου της COSCO στον Πειραιά. Οι ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες, οι οποίες διαχειρίζονται το 20% της παγκόσμιας χωρητικότητας, αντιμετωπίζουν πρόσθετες πιέσεις από τους δασμούς των ΗΠΑ σε πλοία που κατασκευάζονται στην Κίνα, όπως σημειώνεται σε έκθεση των Συνδέσμων Εφοπλιστών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας του 2024. Αυτοί οι δασμοί, που ορίστηκαν στο 25% βάσει της πολιτικής της κυβέρνησης Τραμπ για την «Ημέρα Απελευθέρωσης» τον Απρίλιο του 2025, απειλούν την ανταγωνιστικότητα των ελληνικών εταιρειών, οι οποίες βασίζονται σε κινεζικά ναυπηγεία για οικονομικά αποδοτικές κατασκευές. Η πρόσληψη από την Ελλάδα μιας εταιρείας λόμπινγκ που συνδέεται με τους Ρεπουμπλικάνους το 2025, όπως αναφέρει το Γερμανικό Ταμείο Μάρσαλ, αντικατοπτρίζει τις προσπάθειες για την αντιμετώπιση αυτών των εντάσεων και τη διατήρηση της πρόσβασης στους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων των ΗΠΑ.

Οι πρωτοβουλίες ήπιας ισχύος της Κίνας στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένων πέντε Ινστιτούτων Κομφούκιου και ακαδημαϊκών ανταλλαγών, στοχεύουν στην καλλιέργεια μιας ευνοϊκής εικόνας, όπως περιγράφεται λεπτομερώς σε έκθεση του Ελληνικού Ιδρύματος Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής του 2023. Ωστόσο, η αντίδραση της Ελλάδας έχει μετριαστεί από τις αντίθετες προσπάθειες των ΗΠΑ, όπως η ίδρυση ενός Παγκόσμιου Κέντρου του Πανεπιστημίου Κολούμπια στην Αθήνα το 2023. Η απόρριψη από την ελληνική κυβέρνηση μιας κινεζικής πρότασης για ένα εργοστάσιο συναρμολόγησης λεωφορείων ηλεκτρικών οχημάτων τον Οκτώβριο του 2023, όπως σημειώνεται από το Ατλαντικό Συμβούλιο, υπογραμμίζει την ευαισθησία της Αθήνας στις ανησυχίες των ΗΠΑ σχετικά με την κινεζική επιρροή σε στρατηγικούς τομείς. Αυτή η απόφαση αντικατοπτρίζει την ευρύτερη στρατηγική διαφοροποίησης της Ελλάδας, με ενισχυμένους δεσμούς με την Ινδία και την Ιαπωνία μέσω πρωτοβουλιών όπως ο Διάδρομος Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης (IMEC), τον οποίο το Ινδικό Υπουργείο Εξωτερικών προβλέπει ότι θα μπορούσε να διευκολύνει το εμπόριο ύψους 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων έως το 2030.

Η οικονομική ανάκαμψη της Ελλάδας έχει ενισχύσει την ικανότητά της να πλοηγείται στις παγκόσμιες δυνάμεις. Η ανάπτυξη του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών κατά 12% το 2023, όπως αναφέρθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή, και η αξιολόγηση της Ελλάδας από τον οίκο Fitch για επενδύσεις το 2023 έχουν προσελκύσει ποικίλους επενδυτές. Οι προσπάθειες ψηφιοποίησης της ελληνικής κυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένης μιας πύλης για την καταχώριση επιχειρήσεων, έχουν βελτιστοποιήσει τις διαδικασίες ΞΑΕ, όπως σημειώνεται σε έκθεση του ΟΟΣΑ του 2024. Ωστόσο, οι γραφειοκρατικές ανεπάρκειες και το αργό δικαστικό σύστημα, όπως επισημάνθηκε από το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, εξακολουθούν να θέτουν προκλήσεις. Ο μηχανισμός ελέγχου ΞΑΕ της Ελλάδας, αν και συμμορφώνεται με τους κανονισμούς της ΕΕ, έχει σχεδιαστεί για να ελαχιστοποιεί τις διαταραχές, αντανακλώντας την ρεαλιστική προσέγγιση της Αθήνας στην εξισορρόπηση της ασφάλειας και του οικονομικού ανοίγματος.

Οι δασμοί της ΕΕ στα κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα, που εφαρμόστηκαν τον Οκτώβριο του 2024, έχουν πυροδοτήσει συζητήσεις εντός της επιχειρηματικής κοινότητας της Ελλάδας. Ο Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών (ΣΕΒ) προειδοποίησε ότι αυτοί οι δασμοί θα μπορούσαν να αυξήσουν τις τιμές καταναλωτή κατά 10%, επηρεάζοντας την πράσινη μετάβαση της Ελλάδας. Αντίθετα, ο Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος Κατασκευαστών Αυτοκινήτων ανέφερε ότι οι δασμοί προστατεύουν 15.000 θέσεις εργασίας στον αυτοκινητοβιομηχανικό τομέα της ΕΕ. Η αποχή της Ελλάδας στην ψηφοφορία αντικατοπτρίζει την προσπάθειά της να αποφύγει την αποξένωση της Κίνας, υποστηρίζοντας παράλληλα τη συνοχή της ΕΕ. Η ευρύτερη εμπορική στρατηγική της ΕΕ, όπως περιγράφεται σε έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του Ιουλίου 2025, στοχεύει στη μείωση του εμπορικού ελλείμματος με την Κίνα, το οποίο έφτασε τα 305,8 δισεκατομμύρια ευρώ το 2024, μέσω αμοιβαιότητας και μέτρων που συμμορφώνονται με τον ΠΟΕ.

Η ναυτιλιακή βιομηχανία της Ελλάδας, παγκόσμιος ηγέτης, αντιμετωπίζει μοναδικές προκλήσεις στο πλαίσιο του σινοαμερικανικού ανταγωνισμού. Ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός εκτιμά ότι τα ελληνόκτητα πλοία μεταφέρουν το 15% του παγκόσμιου φορτίου, με σημαντική έκθεση στις εμπορικές οδούς Ινδίας-Ειρηνικού. Ο Μηχανισμός Προσαρμογής των Συνόρων Άνθρακα (CBAM) της ΕΕ, ο οποίος πρόκειται να επεκταθεί το 2026, θα μπορούσε να αυξήσει το κόστος για τους Έλληνες φορτωτές που εξαρτώνται από τον κινεζικό χάλυβα, όπως σημειώνεται σε έκθεση του Chatham House του 2025. Η υποστήριξη της Ελλάδας για την πράσινη ναυτιλία, η οποία τονίστηκε στο Συνέδριο Our Ocean του 2024, ευθυγραμμίζεται με τις προτεραιότητες της ΕΤΕπ, αλλά απαιτεί σημαντικές επενδύσεις, οι οποίες εκτιμώνται σε 50 δισεκατομμύρια ευρώ έως το 2030 από το ελληνικό Υπουργείο Ναυτιλιακών Υποθέσεων.

Η στρατηγική στροφή της Ελλάδας το 2025 αντικατοπτρίζει μια λεπτή προσέγγιση στην πλοήγηση στην ευθυγράμμιση με τις ΗΠΑ, την εμπλοκή της Κίνας και την ένταξη στην ΕΕ. Η εμβάθυνση των δεσμών ΗΠΑ-Ελλάδας, με γνώμονα την άμυνα και την οικονομική συνεργασία, έρχεται σε αντίθεση με μια προσεκτική προσέγγιση απέναντι στην Κίνα, η οποία περιορίζεται από τις πολιτικές της ΕΕ και τις εσωτερικές προτεραιότητες. Ο ρόλος της Ελλάδας στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, η παγκόσμια επιρροή της ναυτιλιακής της βιομηχανίας και η οικονομική της ανάκαμψη παρέχουν μόχλευση, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις στην εξισορρόπηση των ανταγωνιστικών δυνάμεων και στην αντιμετώπιση των περιφερειακών εντάσεων. Καθώς εξελίσσονται οι παγκόσμιες γεωπολιτικές δυναμικές, η ικανότητα της Ελλάδας να διατηρήσει αυτήν την ευαίσθητη ισορροπία θα διαμορφώσει τον ρόλο της στην ΕΕ και πέραν αυτής.

Η Στρατηγική Στάση της Ελλάδας το 2025: Ισορροπία μεταξύ της Συμμαχίας των ΗΠΑ, της Κινεζικής Εμπλοκής και της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης εν μέσω Παγκόσμιων Γεωπολιτικών Μεταβολών

Στο εξελισσόμενο τοπίο της παγκόσμιας γεωπολιτικής, η Ελλάδα κατέχει κεντρική θέση στη συμβολή των δυτικών συμμαχιών, των κινεζικών οικονομικών φιλοδοξιών και της ολοκλήρωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Πριν από μια δεκαετία, η Ελλάδα θεωρούνταν από ορισμένους ως ο πιθανός «Δούρειος Ίππος» της Κίνας εντός της ΕΕ, κυρίως λόγω των σημαντικών κινεζικών επενδύσεων σε στρατηγικές υποδομές, ιδίως στο λιμάνι του Πειραιά. Μέχρι το 2025, ωστόσο, η εξωτερική πολιτική της Ελλάδας έχει υποστεί μια σημαντική μετατόπιση, δίνοντας προτεραιότητα στην εμβάθυνση των δεσμών με τις Ηνωμένες Πολιτείες, διατηρώντας παράλληλα μια προσεκτική, ρεαλιστική εμπλοκή με την Κίνα. Αυτή η αναπροσαρμογή αντανακλά μια σύνθετη αλληλεπίδραση γεωπολιτικών, οικονομικών και ζητημάτων ασφαλείας, που διαμορφώνονται από τον ρόλο της Ελλάδας ως μέλους του ΝΑΤΟ, την οικονομική της ανάκαμψη και τη στρατηγική της θέση εντός της ΕΕ. Η δυναμική του σινοαμερικανικού ανταγωνισμού, το εξελισσόμενο πλαίσιο οικονομικής ασφάλειας της ΕΕ και οι εσωτερικές προτεραιότητες της Ελλάδας - όπως η ναυτιλιακή βιομηχανία και η ενεργειακή διαφοροποίηση - περιπλέκουν περαιτέρω αυτή την εξισορρόπηση. Αυτό το άρθρο εξετάζει τη στρατηγική πλοήγηση της Ελλάδας σε αυτές τις σχέσεις, εστιάζοντας στην ευθυγράμμισή της με τις ΗΠΑ, την μετρημένη προσέγγισή της στις κινεζικές επενδύσεις και την ενσωμάτωσή της στις πολιτικές της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των μηχανισμών ελέγχου άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ), των στρατηγικών προτεραιοτήτων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και της στρατηγικής Ινδο-Ειρηνικού της ΕΕ. Ο ρόλος της Ελλάδας ως μη μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών (ΣΑΗΕ) το 2025-26, παράλληλα με τη συνεχιζόμενη σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας και τις μεταβαλλόμενες πολιτικές των ΗΠΑ υπό τη δεύτερη κυβέρνηση Τραμπ, προσθέτει περαιτέρω επίπεδα πολυπλοκότητας στον υπολογισμό της εξωτερικής πολιτικής της Αθήνας.

Η ευθυγράμμιση της Ελλάδας με τις Ηνωμένες Πολιτείες έχει εδραιωθεί την τελευταία δεκαετία, χάρη στα κοινά συμφέροντα ασφαλείας και την οικονομική συνεργασία. Ο Στρατηγικός Διάλογος ΗΠΑ-Ελλάδας, που ξεκίνησε το 2018, έχει γίνει ακρογωνιαίος λίθος των διμερών σχέσεων, με ετήσιες συναντήσεις σε υπουργικό επίπεδο που αφορούν την άμυνα, την ενέργεια και το εμπόριο. Οι ενημερώσεις της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA) του 2019 και του 2021 επέκτειναν την πρόσβαση του αμερικανικού στρατού σε ελληνικές εγκαταστάσεις, συμπεριλαμβανομένου του λιμένα βαθέων υδάτων στον κόλπο της Σούδας στην Κρήτη και του λιμένα της Αλεξανδρούπολης στη βόρεια Ελλάδα, το οποίο έχει αναδειχθεί σε κρίσιμο κόμβο για την ανατολική πλευρά του ΝΑΤΟ από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022. Σύμφωνα με το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, αυτές οι ενημερώσεις έχουν διευκολύνει την στάθμευση αμερικανικών δυνάμεων και εξοπλισμού, ενισχύοντας τις επιχειρησιακές δυνατότητες του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο αμυντικός εκσυγχρονισμός της Ελλάδας υπογραμμίζει περαιτέρω αυτή τη συνεργασία, με σημαντικές προμήθειες αμερικανικού στρατιωτικού υλικού. Το 2023, το ελληνικό Υπουργείο Άμυνας ανέφερε συμβάσεις για αναβαθμίσεις μαχητικών F-16V, ελικόπτερα MH-60R Seahawk και ένα πακέτο εκσυγχρονισμού για ελικόπτερα S-70B Aegean Hawk, αξίας άνω των 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η προγραμματισμένη απόκτηση αεροσκαφών F-35 από την Ελληνική Πολεμική Αεροπορία, με παραδόσεις που αναμένονται έως το 2028, και μη επανδρωμένα αεροσκάφη Switchblade σηματοδοτεί περαιτέρω τη δέσμευση της Ελλάδας για διαλειτουργικότητα με τις δυνάμεις των ΗΠΑ. Αυτές οι επενδύσεις ευθυγραμμίζονται με το 10ετές σχέδιο αμυντικών προμηθειών της Ελλάδας, το οποίο το ελληνικό Υπουργείο Άμυνας εκτιμά ότι θα κοστίσει 10 δισεκατομμύρια ευρώ έως το 2030.

Οι οικονομικοί δεσμοί με τις ΗΠΑ έχουν επίσης εμβαθυνθεί. Το 2022, η Διεθνής Χρηματοδότηση Ανάπτυξης των ΗΠΑ (DFC) παρείχε δάνειο 125 εκατομμυρίων δολαρίων στα Ναυπηγεία ONEX Elefsis, σηματοδοτώντας μια σημαντική επένδυση στις θαλάσσιες υποδομές της Ελλάδας. Το Υπουργείο Εμπορίου των ΗΠΑ ανέφερε ότι οι αμερικανικές άμεσες ξένες επενδύσεις στην Ελλάδα έφτασαν τα 5 δισεκατομμύρια ευρώ το 2022, με μεγάλες εταιρείες όπως η Pfizer, η Google, η Microsoft και η Amazon να δημιουργούν εγκαταστάσεις έρευνας και ανάπτυξης και κέντρα δεδομένων. Οι ελληνικές άμεσες ξένες επενδύσεις στις ΗΠΑ ήταν ελαφρώς υψηλότερες στα 5,3 δισεκατομμύρια ευρώ, αντανακλώντας μια ισορροπημένη οικονομική σχέση. Τα εμπορικά στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής δείχνουν ότι το 2023, η Ελλάδα εξήγαγε αγαθά αξίας 4,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων στις ΗΠΑ, κυρίως γεωργικά προϊόντα και χημικά, ενώ εισήγαγε 1,8 δισεκατομμύρια δολάρια, με αποτέλεσμα εμπορικό πλεόνασμα. Οι εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από τις ΗΠΑ αυξάνονται σταθερά από το 2022, με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (IEA) να σημειώνει ότι το LNG των ΗΠΑ αντιπροσώπευε το 15% των συνολικών εισαγωγών φυσικού αερίου της Ελλάδας το 2024, από 10% το 2022. Η έναρξη λειτουργίας της πλωτής μονάδας αποθήκευσης και επαναεριοποίησης (FSRU) της Αλεξανδρούπολης τον Οκτώβριο του 2024, όπως αναφέρθηκε από το ελληνικό Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ενίσχυσε την περιφερειακή ενεργειακή ασφάλεια μειώνοντας την εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο, ευθυγραμμιζόμενη με τους στόχους των ΗΠΑ και της ΕΕ.

Αντίθετα, η οικονομική σχέση της Ελλάδας με την Κίνα παραμένει σημαντική αλλά ολοένα και πιο επιφυλακτική. Η Κίνα είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ελλάδας σε αγαθά, με το διμερές εμπόριο να φτάνει τα 732 δισεκατομμύρια ευρώ το 2024, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ωστόσο, το εμπορικό έλλειμμα της Ελλάδας και όλης της ΕΕ με την Κίνα είναι σημαντικό, με εισαγωγές ύψους 519 δισεκατομμυρίων ευρώ να υπερτερούν κατά πολύ των εξαγωγών των 213,3 δισεκατομμυρίων ευρώ. Αυτή η ανισορροπία, που οφείλεται στην εξάρτηση της Ελλάδας από κινεζικά ηλιακά πάνελ, ηλεκτρικά οχήματα (EV) και ηλεκτρονικό εξοπλισμό, έχει προκαλέσει ανησυχίες στην Αθήνα. Οι κινεζικές άμεσες ξένες επενδύσεις στην Ελλάδα, αν και αξιοσημείωτες, επικεντρώνονται σε δύο μεγάλα έργα: τον Οργανισμό Λιμένος Πειραιώς, όπου η COSCO Shipping κατέχει μερίδιο 67% μετά την εξαγορά ενός επιπλέον 16% το 2021, και ένα μερίδιο 20% από την Κρατική Εταιρεία Δικτύου της Κίνας στην Ariadne Interconnection, η οποία αποκτήθηκε τον Νοέμβριο του 2024. Το ελληνικό Υπουργείο Οικονομίας ανέφερε ότι το απόθεμα κινεζικών άμεσων ξένων επενδύσεων στην Ελλάδα ανήλθε σε 2,2 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022, σημαντικά χαμηλότερο από τις αμερικανικές επενδύσεις. Η συμμετοχή της Ελλάδας στην Πρωτοβουλία Belt and Road (BRI) της Κίνας, η οποία επισημοποιήθηκε το 2018, δεν έχει αποφέρει πρόσθετα έργα πέραν του Πειραιά, αντανακλώντας έναν ψυχρό ενθουσιασμό για τις κινεζικές επενδύσεις. Η απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να υποβαθμίσει την εκπροσώπησή της στο Φόρουμ Belt and Road του 2023 σε υπουργικό επίπεδο, όπως σημειώνεται από το Γερμανικό Ταμείο Μάρσαλ, υπογραμμίζει αυτή τη μετατόπιση.

Η προσεκτική προσέγγιση της Ελλάδας απέναντι στην Κίνα διαμορφώνεται τόσο από εγχώριες όσο και από ενωσιακές παραμέτρους. Η στρατηγική προοπτική της ΕΕ για το 2019, η οποία επιβεβαιώθηκε το 2023 από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, παρουσιάζει την Κίνα ως εταίρο, ανταγωνιστή και συστημικό αντίπαλο. Αυτή η τριαδική προσέγγιση έχει επηρεάσει τις πολιτικές της Ελλάδας, ιδίως υπό το πρίσμα των ενισχυμένων μηχανισμών ελέγχου των άμεσων ξένων επενδύσεων της ΕΕ βάσει του κανονισμού 2019/452. Η Ελλάδα νομοθέτησε το δικό της πλαίσιο ελέγχου των άμεσων ξένων επενδύσεων τον Μάιο του 2025, όπως ανέφερε το ελληνικό Υπουργείο Οικονομίας, ευθυγραμμιζόμενη με τις απαιτήσεις της ΕΕ αλλά υιοθετώντας μια στενή ερμηνεία για την ελαχιστοποίηση των περιορισμών. Αυτό αντανακλά την επιθυμία της Αθήνας να διατηρήσει το οικονομικό της άνοιγμα, αντιμετωπίζοντας παράλληλα τις ανησυχίες για την ασφάλεια, ιδίως όσον αφορά τις κινεζικές επενδύσεις σε στρατηγικούς τομείς. Η επιβολή αντισταθμιστικών δασμών στα κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Οκτώβριο του 2024, που κυμαίνονταν από 17% έως 35,3%, υποστηρίχθηκε από την αποχή της Ελλάδας στην ψηφοφορία, μια στρατηγική κίνηση για την αποφυγή άμεσης αντιπαράθεσης με το Πεκίνο, ευθυγραμμιζόμενη παράλληλα με την πολιτική της ΕΕ. Το think tank Bruegel σημειώνει ότι η αποχή της Ελλάδας, μαζί με 11 άλλα κράτη μέλη, διασφάλισε την ψήφιση των δασμών, σηματοδοτώντας παράλληλα διπλωματική αυτοσυγκράτηση.

Η ευρύτερη στρατηγική οικονομικής ασφάλειας της ΕΕ, που περιγράφεται στο πακέτο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του Ιανουαρίου 2024, δίνει έμφαση στην αποκλιμάκωση του κινδύνου από την Κίνα μέσω της διαφοροποίησης και της ενισχυμένης εμπορικής άμυνας. Η οικονομική ανάκαμψη της Ελλάδας, με αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,3% το 2024 σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή, έχει μειώσει την εξάρτησή της από τα κινεζικά κεφάλαια σε σύγκριση με την εποχή μετά την κρίση του 2008. Η εστίαση της ελληνικής κυβέρνησης στην προσέλκυση επενδύσεων υψηλής ποιότητας, όπως τονίζεται σε έκθεση του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ του 2024, έχει δώσει προτεραιότητα στους Αμερικανούς και Ευρωπαίους εταίρους. Για παράδειγμα, το πρόγραμμα «Κινούμαι Ηλεκτρικά» της Ελλάδας, το οποίο είναι ενεργό από το 2023, παρέχει επιδοτήσεις για αγορές ηλεκτρικών οχημάτων, αλλά δεν έχει ευνοήσει τους Κινέζους κατασκευαστές, αντανακλώντας την ευθυγράμμιση με τις προσπάθειες της ΕΕ για την προστασία των εγχώριων βιομηχανιών. Το ελληνικό Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ανέφερε ότι 12.000 ηλεκτρικά οχήματα ταξινομήθηκαν στην Ελλάδα το 2024, με τις ευρωπαϊκές μάρκες να κυριαρχούν στην αγορά.

Η στρατηγική τοποθέτηση της Ελλάδας εντός της ΕΕ τέμνεται επίσης με την εξελισσόμενη στρατηγική Ινδο-Ειρηνικού του μπλοκ, η οποία επιδιώκει να αντισταθμίσει την περιφερειακή επιρροή της Κίνας. Η Στρατηγική Ινδο-Ειρηνικού της ΕΕ για το 2021, όπως περιγράφεται λεπτομερώς από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (EEAS), δίνει έμφαση στην οικονομική ανθεκτικότητα, την ασφάλεια στη θάλασσα και τις συνεργασίες με τις χώρες του ASEAN. Η Ελλάδα, αν και δεν συμμετέχει επίσημα σε αυτήν τη στρατηγική λόγω της εστίασής της στις περιφερειακές προτεραιότητες, συμβάλλει έμμεσα μέσω της ναυτιλιακής της βιομηχανίας, η οποία αντιπροσωπεύει το 61% του εμπορικού στόλου που ανήκει στην ΕΕ, σύμφωνα με τις Ενώσεις Εφοπλιστών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Ο ελληνικός ναυτιλιακός τομέας, αξίας 150 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως, αποτελεί κρίσιμο στοιχείο των παγκόσμιων εμπορικών οδών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στον Ινδο-Ειρηνικό. Ωστόσο, η απουσία μιας ειδικής στρατηγικής Ινδο-Ειρηνικού από την Ελλάδα, όπως σημειώνεται από το Ίδρυμα Robert Schuman, πηγάζει από την ενασχόλησή της με την Τουρκία και την Ανατολική Μεσόγειο, όπου οι εντάσεις για τα θαλάσσια σύνορα επιμένουν.

Ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας έχει διαμορφώσει περαιτέρω τη γεωπολιτική στάση της Ελλάδας. Η Αθήνα υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής του Κιέβου, παρέχοντας ανθρωπιστική βοήθεια και στρατιωτικό εξοπλισμό, συμπεριλαμβανομένων οχημάτων μάχης πεζικού BMP-1, όπως αναφέρθηκε από το Ελληνικό Υπουργείο Άμυνας το 2023. Η δέσμευση της ελληνικής κυβέρνησης στο διεθνές δίκαιο οφείλεται εν μέρει στον εκτοπισμό της ελληνικής διασποράς στην Ουκρανία, ο οποίος εκτιμάται σε 90.000 από το Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών. Η σιωπηρή υποστήριξη της Κίνας προς τη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένων των εξαγωγών αγαθών διπλής χρήσης, έχει προκαλέσει ανησυχίες στην ΕΕ, όπως τονίστηκε σε δήλωση της EEAS τον Σεπτέμβριο του 2024. Η Ελλάδα, ωστόσο, παρέμεινε σιωπηλή για αυτό το ζήτημα, πιθανώς για να αποφύγει να προκαλέσει ανταγωνισμό με το Πεκίνο. Η δεύτερη στροφή της κυβέρνησης Τραμπ προς μια διαπραγματευτική διευθέτηση στην Ουκρανία, όπως αναφέρθηκε από το Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων τον Απρίλιο του 2025, έχει εισαγάγει αβεβαιότητα στην Αθήνα, δεδομένης της ευθυγράμμισης της Ελλάδας με τις πολιτικές του ΝΑΤΟ υπό την ηγεσία των ΗΠΑ.

Ο ρόλος της Ελλάδας ως μη μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ την περίοδο 2025-26 την τοποθετεί σε μια ευαίσθητη θέση, καθώς πλοηγείται στα αντικρουόμενα συμφέροντα των ΗΠΑ, της Κίνας και της Ρωσίας. Η ατζέντα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, συμπεριλαμβανομένων των συζητήσεων για την Ουκρανία και την ασφάλεια στον Ινδο-Ειρηνικό, απαιτεί από την Ελλάδα να εξισορροπήσει τις δεσμεύσεις της στο ΝΑΤΟ με τη διπλωματική εμπλοκή με το Πεκίνο. Το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών έχει τονίσει τη δέσμευση της Αθήνας στις αρχές της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, ευθυγραμμιζόμενη με τις θέσεις των ΗΠΑ και της ΕΕ. Ωστόσο, οι οικονομικοί δεσμοί της Ελλάδας με την Κίνα απαιτούν μια ρεαλιστική προσέγγιση, όπως αποδεικνύεται από την επίσκεψη του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στο Πεκίνο τον Νοέμβριο του 2023, όπου υποστήριξε την αύξηση των ελληνικών εξαγωγών για την αντιμετώπιση του εμπορικού ελλείμματος, σύμφωνα με το ελληνικό Υπουργείο Οικονομίας.

Οι στρατηγικές προτεραιότητες της ΕΤΕπ, οι οποίες επικαιροποιήθηκαν το 2024 ώστε να περιλαμβάνουν την άμυνα και την ασφάλεια, ευθυγραμμίζονται με την υποστήριξη της Ελλάδας για βελτιωμένες ευρωπαϊκές αμυντικές δυνατότητες. Το επενδυτικό σχέδιο της ΕΤΕπ ύψους 450 δισεκατομμυρίων ευρώ για την περίοδο 2024-2029, όπως περιγράφεται στον Στρατηγικό Χάρτη Πορείας της, δίνει προτεραιότητα στην πράσινη μετάβαση, την ψηφιοποίηση και τη στρατηγική αυτονομία. Η Ελλάδα έχει επωφεληθεί από τη χρηματοδότηση της ΕΤΕπ για έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με 1,2 δισεκατομμύρια ευρώ να διατίθενται το 2024 για ηλιακές και αιολικές υποδομές, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της ΕΤΕπ. Αυτές οι επενδύσεις υποστηρίζουν τη σταδιακή κατάργηση των λεβήτων πετρελαίου από την Ελλάδα έως το 2025, όπως ορίζεται από το ελληνικό Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, και ευθυγραμμίζονται με τους κλιματικούς στόχους της ΕΕ. Ωστόσο, η περιορισμένη συμμετοχή της Ελλάδας στις αμυντικές πρωτοβουλίες της ΕΕ αντικατοπτρίζει την εξάρτησή της από την στρατιωτική υποστήριξη των ΗΠΑ και την εστίασή της στην περιφερειακή σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο.

Ο σινοαμερικανικός ανταγωνισμός παρουσιάζει τόσο ευκαιρίες όσο και προκλήσεις για την Ελλάδα. Η ένταξη της COSCO από το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ σε κατάλογο κυρώσεων το 2024, όπως αναφέρει το Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, έχει προκαλέσει ανησυχίες στην Αθήνα λόγω του ρόλου της COSCO στον Πειραιά. Οι ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες, οι οποίες διαχειρίζονται το 20% της παγκόσμιας χωρητικότητας, αντιμετωπίζουν πρόσθετες πιέσεις από τους αμερικανικούς δασμούς σε πλοία που κατασκευάζονται στην Κίνα, όπως σημειώνεται σε έκθεση των Συνδέσμων Εφοπλιστών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας του 2024. Αυτοί οι δασμοί, που καθορίστηκαν στο 25% βάσει της πολιτικής της κυβέρνησης Τραμπ για την «Ημέρα Απελευθέρωσης» τον Απρίλιο του 2025, απειλούν την ανταγωνιστικότητα των ελληνικών εταιρειών, οι οποίες βασίζονται σε κινεζικά ναυπηγεία για οικονομικά αποδοτική κατασκευή. Η πρόσληψη από την Ελλάδα μιας εταιρείας λόμπινγκ που συνδέεται με τους Ρεπουμπλικάνους το 2025, όπως αναφέρει το Γερμανικό Ταμείο Μάρσαλ, αντικατοπτρίζει τις προσπάθειες για την αντιμετώπιση αυτών των εντάσεων και τη διατήρηση της πρόσβασης στους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων των ΗΠΑ.

Οι πρωτοβουλίες ήπιας ισχύος της Κίνας στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένων πέντε Ινστιτούτων Κομφούκιου και ακαδημαϊκών ανταλλαγών, στοχεύουν στην καλλιέργεια μιας ευνοϊκής εικόνας, όπως περιγράφεται λεπτομερώς σε έκθεση του Ελληνικού Ιδρύματος Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής του 2023. Ωστόσο, η αντίδραση της Ελλάδας έχει μετριαστεί από τις αντίθετες προσπάθειες των ΗΠΑ, όπως η ίδρυση ενός Παγκόσμιου Κέντρου του Πανεπιστημίου Κολούμπια στην Αθήνα το 2023. Η απόρριψη από την ελληνική κυβέρνηση μιας κινεζικής πρότασης για εργοστάσιο συναρμολόγησης ηλεκτρικών λεωφορείων τον Οκτώβριο του 2023, όπως σημειώνεται από το Ατλαντικό Συμβούλιο, υπογραμμίζει την ευαισθησία της Αθήνας στις ανησυχίες των ΗΠΑ σχετικά με την κινεζική επιρροή σε στρατηγικούς τομείς. Αυτή η απόφαση αντικατοπτρίζει την ευρύτερη στρατηγική διαφοροποίησης της Ελλάδας, με ενισχυμένους δεσμούς με την Ινδία και την Ιαπωνία μέσω πρωτοβουλιών όπως ο Διάδρομος Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης (IMEC), τον οποίο το Ινδικό Υπουργείο Εξωτερικών προβλέπει ότι θα μπορούσε να διευκολύνει το εμπόριο ύψους 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων έως το 2030.

Η οικονομική ανάκαμψη της Ελλάδας έχει ενισχύσει την ικανότητά της να πλοηγείται σε παγκόσμιες δυνάμεις. Η αύξηση 12% του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών το 2023, όπως αναφέρθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή, και η αξιολόγηση επενδυτικής βαθμίδας της Ελλάδας από τον οίκο Fitch το 2023 έχουν προσελκύσει ποικίλους επενδυτές. Οι προσπάθειες ψηφιοποίησης της ελληνικής κυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένης μιας πύλης για την εγγραφή επιχειρήσεων, έχουν βελτιστοποιήσει τις διαδικασίες Ξένων Άμεσων Επενδύσεων, όπως σημειώνεται σε έκθεση του ΟΟΣΑ του 2024. Ωστόσο, οι γραφειοκρατικές ανεπάρκειες και το αργό δικαστικό σύστημα, όπως επισημάνθηκε από το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, εξακολουθούν να θέτουν προκλήσεις. Ο μηχανισμός ελέγχου Ξένων Άμεσων Επενδύσεων της Ελλάδας, αν και συμμορφώνεται με τους κανονισμούς της ΕΕ, έχει σχεδιαστεί για να ελαχιστοποιεί τις διαταραχές, αντανακλώντας την ρεαλιστική προσέγγιση της Αθήνας στην εξισορρόπηση της ασφάλειας και του οικονομικού ανοίγματος.

Οι δασμοί της ΕΕ στα κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα, που εφαρμόστηκαν τον Οκτώβριο του 2024, έχουν πυροδοτήσει συζητήσεις εντός της επιχειρηματικής κοινότητας της Ελλάδας. Ο Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών και Επιχειρήσεων προειδοποίησε ότι αυτοί οι δασμοί θα μπορούσαν να αυξήσουν τις τιμές καταναλωτή κατά 10%, επηρεάζοντας την πράσινη μετάβαση της Ελλάδας. Αντίθετα, ο Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος Κατασκευαστών Αυτοκινήτων ανέφερε ότι οι δασμοί προστατεύουν 15.000 θέσεις εργασίας στον αυτοκινητοβιομηχανικό τομέα της ΕΕ. Η αποχή της Ελλάδας στην ψηφοφορία αντικατοπτρίζει την προσπάθειά της να αποφύγει την αποξένωση της Κίνας, υποστηρίζοντας παράλληλα τη συνοχή της ΕΕ. Η ευρύτερη εμπορική στρατηγική της ΕΕ, όπως περιγράφεται σε έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του Ιουλίου 2025, στοχεύει στη μείωση του εμπορικού ελλείμματος με την Κίνα, το οποίο έφτασε τα 305,8 δισεκατομμύρια ευρώ το 2024, μέσω αμοιβαιότητας και μέτρων που συμμορφώνονται με τον ΠΟΕ.

Η ναυτιλιακή βιομηχανία της Ελλάδας, παγκόσμιος ηγέτης, αντιμετωπίζει μοναδικές προκλήσεις στο πλαίσιο του σινοαμερικανικού ανταγωνισμού. Ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός εκτιμά ότι τα ελληνόκτητα πλοία μεταφέρουν το 15% του παγκόσμιου φορτίου, με σημαντική έκθεση στις εμπορικές οδούς Ινδίας-Ειρηνικού. Ο Μηχανισμός Προσαρμογής των Συνόρων Άνθρακα (CBAM) της ΕΕ, ο οποίος πρόκειται να επεκταθεί το 2026, θα μπορούσε να αυξήσει το κόστος για τους Έλληνες φορτωτές που εξαρτώνται από τον κινεζικό χάλυβα, όπως σημειώνεται σε έκθεση του Chatham House του 2025. Η υπεράσπιση της Ελλάδας για την πράσινη ναυτιλία, που τονίστηκε στο Συνέδριο Our Ocean του 2024, ευθυγραμμίζεται με τις προτεραιότητες της ΕΤΕ, αλλά απαιτεί σημαντικές επενδύσεις, που εκτιμώνται σε 50 δισεκατομμύρια ευρώ έως το 2030 από το ελληνικό Υπουργείο Ναυτιλιακών Υποθέσεων.

Συμπερασματικά, η στρατηγική στροφή της Ελλάδας το 2025 αντικατοπτρίζει μια λεπτή προσέγγιση στην πλοήγηση στην ευθυγράμμιση με τις ΗΠΑ, την εμπλοκή της Κίνας και την ένταξη στην ΕΕ. Η εμβάθυνση των δεσμών ΗΠΑ-Ελλάδας, με γνώμονα την αμυντική και οικονομική συνεργασία, έρχεται σε αντίθεση με μια προσεκτική προσέγγιση απέναντι στην Κίνα, η οποία περιορίζεται από τις πολιτικές της ΕΕ και τις εσωτερικές προτεραιότητες. Ο ρόλος της Ελλάδας στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, η παγκόσμια επιρροή της ναυτιλιακής της βιομηχανίας και η οικονομική της ανάκαμψη παρέχουν μόχλευση, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις στην εξισορρόπηση των ανταγωνιστικών δυνάμεων και στην αντιμετώπιση των περιφερειακών εντάσεων. Καθώς εξελίσσονται οι παγκόσμιες γεωπολιτικές δυναμικές, η ικανότητα της Ελλάδας να διατηρήσει αυτήν την ευαίσθητη ισορροπία θα διαμορφώσει τον ρόλο της στην ΕΕ και πέραν αυτής.