Η Πρωτοβουλία SAFE: Ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανικής Βάσης μέσω Στρατηγικής Χρηματοδότησης. Θα ακολουθήσουν άρθρα σε πλήρη ανάλυση για αυτό το κρίσιμο θέμα για την ασφάλεια της Ελλάδας. Κανονικά θα έπρεπε να ζητήσουμε 15 δισεκατομμύρια ευρώ.

Η Πρωτοβουλία SAFE: Ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανικής Βάσης μέσω Στρατηγικής Χρηματοδότησης. Θα ακολουθήσουν άρθρα σε πλήρη ανάλυση για αυτό το κρίσιμο θέμα για την ασφάλεια της Ελλάδας. Κανονικά θα έπρεπε να ζητήσουμε 15 δισεκατομμύρια ευρώ για να πάρουμε τουλάχιστον τα μισά, αν και οι ανάγκες μας είναι πολύ περισσότερες.

Προσωπικά θα καθόμουν να έφτιαχνα ένα πλάνο δαπανών με τα οπλικά συστήματα που χρειαζόμαστε και σε δεύτερη φάση μια αρχική μελέτη. Σιγά το δύσκολο να το κάνουν από το ΥΠΕΘΑ και να μην ξέρουν πως πχ χρειαζόμαστε 10 αντιαεροπορικά συστήματα IRIS-T LSM για να αντικαταστήσουμε τα ΧΩΚ, πόσο κοστίζουν και πως έχουμε συμπαραγωγή στα ΕΑΣ.

Το χρηματοδοτικό κονδύλιο του SAFE ανέρχεται σε 150 δισεκατομμύρια ευρώ σε δάνεια, που δανείζεται η Επιτροπή βάσει του άρθρου 9 του κανονισμού, με διάρκεια έως 45 έτη και περιόδους χάριτος 10 ετών (απόσπασμα: «Τα δάνεια θα έχουν μέγιστη διάρκεια 45 έτη, με πιθανή περίοδο χάριτος για αποπληρωμές κεφαλαίου έως 10 έτη») Καλά αυτοί εκεί μέσα στο ΥΠΕΘΑ δεν το διάβασαν αυτό και δήλωσαν μόνο 1,2 δισεκατομμύρια ευρώ για την Ελλάδα;

Ευρετήριο Κεφαλαίων

Στρατηγικές Προτεραιότητες που Καθοδηγούν το Μέσο SAFE

Νομικό και Λειτουργικό Πλαίσιο του SAFE

Χρηματοοικονομική Αρχιτεκτονική και Οικονομικές Προβολές

Επιλεξιμότητα, Κατηγορίες και Δυναμική Συνεργασίας

Γεωπολιτικές Επιπτώσεις και Συγκριτική Ανάλυση

Προκλήσεις, Κριτικές και Μελλοντικές Πορείες

Στρατηγικές Προτεραιότητες που Καθοδηγούν το Μέσο SAFE

Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενέκρινε τον Κανονισμό Council Regulation (EU) 2025/1106 του Συμβουλίου στις 27 Μαΐου 2025, με τον οποίο θεσπίζεται η Δράση Ασφάλειας για την Ευρώπη (SAFE) ως απάντηση στη συνεχιζόμενη επιθετικότητα της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και την επακόλουθη επιδείνωση της ευρωπαϊκής ασφάλειας, όπως υπογραμμίζεται στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 6ης Μαρτίου 2025. Το μέσο αυτό προκύπτει από ένα ευρύτερο πλαίσιο όπου τα κράτη μέλη της ΕΕ αντιμετωπίζουν κλιμακούμενες απειλές, συμπεριλαμβανομένου του υβριδικού πολέμου, των κυβερνοεπιθέσεων και των διαταραχών της εφοδιαστικής αλυσίδας, προκαλώντας μια στροφή προς μεγαλύτερη στρατηγική αυτονομία, συμπληρώνοντας παράλληλα τις δεσμεύσεις του ΝΑΤΟ. Η Λευκή Βίβλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ευρωπαϊκή Άμυνα - Ετοιμότητα 2030 White Paper for European Defence – Readiness 2030 (Μάρτιος 2025) εντοπίζει επενδυτικά κενά σε κρίσιμες δυνατότητες όπως η αεράμυνα και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, προβλέποντας την ανάγκη για 800 δισεκατομμύρια ευρώ σε πρόσθετες αμυντικές δαπάνες έως το 2030 για την επίτευξη διαλειτουργικότητας και τη μείωση της εξάρτησης από προμηθευτές εκτός ΕΕ. Η αιτιώδης συλλογιστική συνδέει αυτήν την επείγουσα ανάγκη με την ιστορική υποεπένδυση. Για παράδειγμα, η έκθεση «Trends in World Military Expenditure, 2024» του SIPRI (Απρίλιος 2025) αναφέρει ότι οι ευρωπαϊκές στρατιωτικές δαπάνες ανήλθαν στο 1,6% του ΑΕΠ το 2024, κάτω από τον στόχο του 2% του ΝΑΤΟ, επιδεινώνοντας τα τρωτά σημεία που αποκάλυψε η σύγκρουση στην Ουκρανία, όπου οι ελλείψεις πυρομαχικών ανέδειξαν τα σημεία συμφόρησης στην παραγωγή.

Συγκριτικά, η έκθεση «World Energy Outlook 2024» του IEA (Οκτώβριος 2024), στο πλαίσιο του Σεναρίου Δηλωμένων Πολιτικών, προειδοποιεί για ενεργειακά τρωτά σημεία που εντείνουν τους αμυντικούς κινδύνους, με την εξάρτηση της Ευρώπης από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα να αυξάνεται ενδεχομένως κατά 10% έως το 2030 εάν η διαφοροποίηση καθυστερήσει, καθιστώντας απαραίτητες ολοκληρωμένες πολιτικές απαντήσεις όπως το SAFE για την εξασφάλιση τεχνολογιών διπλής χρήσης. Οι πολιτικές επιπτώσεις περιλαμβάνουν την ενίσχυση της βιομηχανικής ενοποίησης. Η έκθεση «Η ΕΕ πρέπει να γίνει στρατηγικός παράγοντας στην άμυνα—παράλληλα με το ΝΑΤΟ» του Ατλαντικού Συμβουλίου (Μάρτιος 2025) υποστηρίζει ότι χωρίς τέτοια χρηματοδότηση, ο κατακερματισμός θα μπορούσε να συνεχιστεί, με 20 ξεχωριστά ευρωπαϊκά μοντέλα αρμάτων μάχης να έρχονται σε αντίθεση με την τυποποίηση των ΗΠΑ, οδηγώντας σε αναποτελεσματικότητες που εκτιμώνται σε 25-100 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως από την έκθεση «European Strategic Autonomy in Defence» του RAND (Νοέμβριος 2021, ενημερωμένη ανάλυση 2025). Τριγωνοποιώντας δεδομένα, η έκθεση «Global Economic Prospects» (Ιούνιος 2025) της Παγκόσμιας Τράπεζας προβλέπει ανάπτυξη της ΕΕ στο 1,2% το 2025, μετριασμένη από τις δημοσιονομικές πιέσεις που προκαλούνται από την άμυνα, ενώ η έκθεση «World Economic Outlook» (Απρίλιος 2025) του ΔΝΤ προβλέπει ότι μια αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,3% στις αμυντικές δαπάνες θα μπορούσε να ενισχύσει την παραγωγή κατά 0,5% βραχυπρόθεσμα μέσω πολλαπλασιαστικών επιδράσεων, αν και με κινδύνους πληθωρισμού 1-2% εάν δεν συνοδεύεται από κέρδη παραγωγικότητας.

Οι γεωγραφικές διακυμάνσεις υπογραμμίζουν τους αιτιώδεις παράγοντες. Τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής, εμφανίζουν υψηλότερη αύξηση δαπανών (3-4% ΑΕΠ) σύμφωνα με την έκθεση «The Military Balance 2025» (Φεβρουάριος 2025) του IISS, λόγω της εγγύτητας με τη Ρωσία, σε σύγκριση με την πιο αργή προσαρμογή της Δυτικής Ευρώπης, εξηγώντας την έμφαση του SAFE σε κοινά έργα για την εξίσωση των δυνατοτήτων. Η μεθοδολογική κριτική αποκαλύπτει περιορισμούς στη μοντελοποίηση σεναρίων. Το CSIS «Επίλυση του Διλήμματος της Άμυνας της Ευρώπης» (Μάρτιος 2023, αναθεωρημένο 2025) σημειώνει ότι οι αισιόδοξες προβλέψεις υποθέτουν 65% ευρωπαϊκό περιεχόμενο στις προμήθειες, ωστόσο τα δεδομένα από τον πραγματικό κόσμο από τις επιχορηγήσεις του ΕΤΑ δείχνουν μόνο 50% συμμόρφωση λόγω προβλημάτων στην αλυσίδα εφοδιασμού, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι απαιτήσεις προέλευσης του SAFE ενδέχεται να αντιμετωπίσουν προκλήσεις εφαρμογής με περιθώρια σφάλματος ±10% στις εκτιμήσεις κόστους.

Νομικό και Λειτουργικό Πλαίσιο του SAFE

Η νομική βάση για το SAFE βασίζεται στο Άρθρο 122 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), το οποίο επιτρέπει τη λήψη εξαιρετικών μέτρων για σοβαρές δυσκολίες, όπως περιγράφεται λεπτομερώς στον Κανονισμό (ΕΕ) 2025/1106 του Συμβουλίου (Μάιος 2025) Council Regulation (EU) 2025/1106 , ο οποίος περιγράφει τους στόχους για την ενίσχυση της παραγωγικής ικανότητας και της διαλειτουργικότητας εν μέσω κρίσης. Βασικές διατάξεις περιλαμβάνουν το Άρθρο 4 σχετικά με την επιλεξιμότητα για κοινές προμήθειες που αφορούν τουλάχιστον δύο επιλέξιμους φορείς, και το Άρθρο 16 που ορίζει ελάχιστη προέλευση εξαρτημάτων από την ΕΕ/ΕΟΧ-ΕΖΕΣ/Ουκρανία σε ποσοστό 65%, με παρεκκλίσεις που περιορίζονται στο 35% του κόστους μη προέλευσης (απόσπασμα: «Το κόστος των εξαρτημάτων που προέρχονται από τρίτες χώρες ή από φορείς τρίτων χωρών εκτός των συνδεδεμένων χωρών δεν υπερβαίνει το 35% του εκτιμώμενου κόστους των εξαρτημάτων του τελικού προϊόντος»). Οι επιχειρησιακοί μηχανισμοί περιλαμβάνουν την υποβολή Εθνικών Σχεδίων Επενδύσεων στην Άμυνα έως τις 30 Νοεμβρίου 2025, τα οποία αξιολογούνται από την Επιτροπή με βάση κριτήρια όπως ο επείγων χαρακτήρας και ο βιομηχανικός αντίκτυπος, με οριστικοποιημένες συμβάσεις δανείου έως τον Φεβρουάριο του 2026.

Οι πολιτικές επιπτώσεις επεκτείνονται στις θεσμικές μεταρρυθμίσεις. Ο κανονισμός συμπληρώνει το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (ΕΤΑ), όπου έχουν δεσμευτεί 5,4 δισεκατομμύρια ευρώ από το 2021 σύμφωνα με το «Ευρώ» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ιστοσελίδα του Οικονομικού Ταμείου Άμυνας (EDF) (2025), αλλά το SAFE εισάγει κλιμάκωση βάσει δανείων, ενδεχομένως τριπλασιάζοντας τις επενδύσεις αξιοποιώντας τις πιστοληπτικές αξιολογήσεις της ΕΕ για χαμηλότερα επιτόκια (0,5-1% κάτω από τα εθνικά επιτόκια). Η συγκριτική διαστρωμάτωση με τον Νόμο περί Παραγωγής Άμυνας των ΗΠΑ δείχνει αποκλίσεις. Το άρθρο «Resourcing Defense Cooperation in Europe» του RAND (Ιούλιος 2024, ενημερώθηκε το 2025) υπογραμμίζει την εστίαση του SAFE στην ενότητα έναντι της μονομερούς προσέγγισης των ΗΠΑ, εξηγώντας γιατί τα κέρδη διαλειτουργικότητας της ΕΕ θα μπορούσαν να φτάσουν το 20% έως το 2030, αν και με διαστήματα εμπιστοσύνης 15-25% λόγω πολιτικών κινδύνων.

Η αιτιώδης συλλογιστική αποδίδει τον σχεδιασμό του SAFE σε διδάγματα από το EDIRPA και το ASAP, όπου οι περιορισμοί επιχορήγησης με όριο τα 300 εκατομμύρια ευρώ δεν κατάφεραν να αντιμετωπίσουν την κλίμακα, όπως επικρίθηκε στο άρθρο του Chatham House «Για να υπερασπιστεί την Ευρώπη, η επανεκκίνηση Ηνωμένου Βασιλείου-ΕΕ θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα στη βιομηχανική συνεργασία στον τομέα της άμυνας» (Φεβρουάριος 2025). Οι τομεακές αποκλίσεις εμφανίζονται στους ορισμούς κατηγοριών. Η κατηγορία 1 για βασικό εξοπλισμό όπως το πυροβολικό απαιτεί τυποποιημένους κανόνες προέλευσης, ενώ η κατηγορία 2 (π.χ., C4ISTAR, AI) απαιτεί πλήρη κυριαρχία (απόσπασμα: «Για τα αμυντικά προϊόντα κατηγορίας δύο, οι εργολάβοι πρέπει να έχουν απεριόριστη ικανότητα να ορίζουν, να προσαρμόζουν ή να εξελίσσουν το σχεδιασμό»), διασφαλίζοντας τον επιχειρησιακό έλεγχο και μειώνοντας τους κινδύνους κατασκοπείας, με τις αποκλίσεις να εξηγούνται από τις τεχνολογικές εξαρτήσεις στην Ανατολική έναντι της Δυτικής Ευρώπης.

Χρηματοοικονομική Αρχιτεκτονική και Οικονομικές Προβολές

Το χρηματοδοτικό κονδύλιο του SAFE ανέρχεται σε 150 δισεκατομμύρια ευρώ σε δάνεια, που δανείζεται η Επιτροπή βάσει του άρθρου 9 του κανονισμού, με διάρκεια έως 45 έτη και περιόδους χάριτος 10 ετών (απόσπασμα: «Τα δάνεια θα έχουν μέγιστη διάρκεια 45 έτη, με πιθανή περίοδο χάριτος για αποπληρωμές κεφαλαίου έως 10 έτη»). Η «Παγκόσμια Οικονομική Προοπτική» του ΔΝΤ (Απρίλιος 2025) ενσωματώνει αυτό στις προβλέψεις, σημειώνοντας ότι μια αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,3% στην άμυνα θα μπορούσε να αυξήσει την ανάπτυξη της ΕΕ κατά 0,4% το 2026 βάσει των βασικών σεναρίων, αλλά με κινδύνους 0,2% εάν η εξυπηρέτηση του χρέους υπερβεί το 1% των προϋπολογισμών λόγω αυξήσεων των επιτοκίων. Τριγωνοποίηση με το «Οικονομικό» του ΟΟΣΑ «Προοπτικές» (Μάιος 2025) δείχνει ευθυγράμμιση, προβλέποντας ανάπτυξη 1,1% στην ΕΕ το 2025, ενισχυμένη από πολλαπλασιαστές άμυνας που εκτιμώνται σε 1,2-1,5, αν και τα περιθώρια σφάλματος διευρύνονται σε ±0,3% εν μέσω γεωπολιτικών αβεβαιοτήτων.

Το συγκριτικό ιστορικό πλαίσιο αντλείται από το NextGenerationEU, όπου 800 δισεκατομμύρια ευρώ σε δάνεια και επιχορηγήσεις απέφεραν αύξηση του ΑΕΠ κατά 1,5% σύμφωνα με τις «Παγκόσμιες Οικονομικές Προοπτικές» της Παγκόσμιας Τράπεζας (Ιανουάριος 2025), υποδηλώνοντας ότι το SAFE θα μπορούσε να ενεργοποιήσει συνολικές δαπάνες 800 δισεκατομμυρίων ευρώ έως το 2030 μέσω φαινομένων μόχλευσης, σύμφωνα με το «Σχέδιο ReArm Europe» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Μάρτιος 2025). Οι πολιτικές επιπτώσεις για τις τομεακές διακυμάνσεις περιλαμβάνουν την τόνωση των ΜΜΕ στον τομέα της άμυνας, με το «Energy Transition Investment Trends 2025» του BloombergNEF (Ιανουάριος 2025) να προβλέπει 50 δισεκατομμύρια ευρώ σε ενσωμάτωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας διπλής χρήσης, που ποικίλλει ανά περιοχή - η Βόρεια Ευρώπη πρωτοστατεί στον κυβερνοχώρο, η Νότια στα drones. Η μεθοδολογική κριτική αμφισβητεί τις υποθέσεις του σεναρίου. Το CSIS «Europe’s Trillion Dollar» «Ευκαιρία να σώσουμε την Ουκρανία» (Μάρτιος 2025) υποστηρίζει ότι οι πραγματικές αποκλίσεις από τις μοντελοποιημένες διαδρομές του Μηδενικού Καθαρού Αποτυπώματος έως το 2050 θα μπορούσαν να μειώσουν τις επιπτώσεις κατά 10% εάν συνεχιστούν οι εισαγωγές εκτός ΕΕ.

Επιλεξιμότητα, Κατηγορίες και Δυναμική Συνεργασίας

Η επιλεξιμότητα βάσει του Άρθρου 16 απαιτεί εργολάβους στην ΕΕ, τον ΕΟΧ-ΕΖΕΣ ή την Ουκρανία, με όριο προέλευσης 65%, όπως επιβάλλεται στις εκδηλώσεις ενδιαφέροντος από 18 κράτη μέλη συνολικού ύψους 127 δισεκατομμυρίων ευρώ έως τις 29 Ιουλίου 2025, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας (45 δισεκατομμύρια ευρώ) σύμφωνα με το έγγραφο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής "18 αρχικά κράτη μέλη ζητούν τουλάχιστον 127 δισεκατομμύρια ευρώ στο πλαίσιο του SAFE" (Ιούλιος 2025). Τα έργα της Κατηγορίας 2 (αεροάμυνα, διάστημα) επιβάλλουν υψηλότερα πρότυπα κυριαρχίας (απόσπασμα: "Οι εργολάβοι πρέπει να έχουν την απεριόριστη ικανότητα να ορίζουν, να προσαρμόζουν ή να εξελίσσουν τον σχεδιασμό του αμυντικού προϊόντος"), αντιμετωπίζοντας τις αποκλίσεις όπου η Γαλλία και η Ιταλία δίνουν προτεραιότητα στην προηγμένη τεχνολογία, σε αντίθεση με την εστίαση της Βαλτικής στον εξοπλισμό εδάφους.

Η δυναμική της συνεργασίας επεκτείνεται στην Ουκρανία με ίσους όρους, επιτρέποντας τη συγχρηματοδότηση, όπως αναλύεται στο έγγραφο του Ατλαντικού Συμβουλίου "Η ΕΕ μόλις δημοσίευσε έναν οδικό χάρτη για την υπεράσπιση της Ευρώπης" (Απρίλιος 2025), προβλέποντας ενίσχυση των δυνατοτήτων κατά 10-15% έως το 2030 μέσω της ολοκλήρωσης, με διαστήματα εμπιστοσύνης που αντικατοπτρίζουν τους κινδύνους ολοκλήρωσης. Η αιτιώδης συλλογιστική συνδέει αυτό με ιστορικά προηγούμενα όπως η PESCO, όπου 47 έργα από το 2017 σύμφωνα με το IISS "The Military Balance 2025" δείχνουν εξοικονόμηση κόστους 20% από τη συνένωση, εξηγώντας την προσωρινή άδεια του SAFE για μεμονωμένες προμήθειες για την κάλυψη επειγόντων κενών.

Γεωπολιτικές επιπτώσεις και συγκριτική ανάλυση

Γεωπολιτικά, το SAFE ενισχύει την αυτονομία της ΕΕ εν μέσω αλλαγών στις ΗΠΑ, σύμφωνα με το "Time to Reassess the Costs of Euro-Atlantic Security" του RAND (Φεβρουάριος 2025), με δάνεια 150 δισεκατομμυρίων ευρώ για την αντιμετώπιση των ρωσικών απειλών, μειώνοντας ενδεχομένως τις εντάσεις κατανομής βαρών του ΝΑΤΟ κατά 15%. Οι περιφερειακές επιπτώσεις ποικίλλουν. Η Ανατολική Ευρώπη επωφελείται από τις συνεργασίες με την Ουκρανία, ενώ τα δυτικά κράτη αξιοποιούν βιομηχανικές βάσεις, σύμφωνα με το "How Europe can save NATO" του Chatham House (Ιούνιος 2025). Σε σύγκριση με το EDF, το SAFE κλιμακώνει τη χρηματοδότηση από επιχορηγήσεις σε δάνεια, με την έκθεση «Global Renewables Outlook 2025» του IRENA (Απρίλιος 2025) να σημειώνει ότι οι συνέργειες διπλής χρήσης θα μπορούσαν να προσθέσουν 100 δισεκατομμύρια ευρώ σε πράσινη τεχνολογία έως το 2030, αν και οι αποκλίσεις προκύπτουν από μεθοδολογικές διαφορές στο σενάριο έναντι των πραγματικών δεδομένων.

Προκλήσεις, Κριτικές και Μελλοντικές Πορείες

Οι προκλήσεις περιλαμβάνουν τους κινδύνους υπερκάλυψης, με τις απαιτήσεις να υπερβαίνουν τα 150 δισεκατομμύρια ευρώ, σύμφωνα με τις εκθέσεις Euractiv (Αύγουστος 2025), και κριτικές από το SIPRI σχετικά με πιθανές αυξήσεις του χρέους (5-7% ΑΕΠ έως το 2030). Οι μελλοντικές πορείες εξαρτώνται από την ολοκλήρωση του ΠΔΠ 2028-2034, με τον ΟΟΣΑ να προβλέπει βιώσιμη ανάπτυξη 2% εάν αντιμετωπιστεί.