Η Αίγυπτος στην Σομαλία

Με συνεχή διεθνή υποστήριξη, η νέα ειρηνευτική αποστολή της Σομαλίας δύναται να σταθεροποιήσει τη χώρα και να αποτρέψει τη μετατροπή της σε εστία εξτρεμιστικών ομάδων.

Τον Αύγουστο του 2024, το Συμβούλιο Ειρήνης και Ασφάλειας της Αφρικανικής Ένωσης ενέκρινε τον σχηματισμό της Αποστολής Υποστήριξης και Σταθεροποίησης της Αφρικανικής Ένωσης στη Σομαλία (AUSSOM), μια κίνηση που εγκρίθηκε αργότερα από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Η AUSSOM, η τρίτη αποστολή υπό την ηγεσία της Αφρικανικής Ένωσης με στόχο τη σταθεροποίηση της Σομαλίας, έχει προγραμματιστεί να διαδεχθεί τη μεταβατική αποστολή της Αφρικανικής Ένωσης στη Σομαλία (ATMIS) τον Ιανουάριο του 2025. Η αποστολή αυτή έρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή για τη Σομαλία, η οποία αντιμετωπίζει εσωτερικές συγκρούσεις, οικονομική αστάθεια και απειλές για την ασφάλεια από μαχητικές ομάδες όπως η Αλ Σαμπάαμπ από το 1991.

Η Σομαλία συνεχίζει να αγωνίζεται με μια σειρά από ζητήματα ασφάλειας, πολιτικής και οικονομικής φύσεως. Παρά τις πολλαπλές διεθνείς παρεμβάσεις, η χώρα αντιμετωπίζει συνεχείς απειλές από την Αλ Σαμπάαμπ, η οποία διατηρεί τον έλεγχο πολλών αγροτικών περιοχών και έχει αποδείξει την ικανότητά της να πλήττει μεγάλες πόλεις, συμπεριλαμβανομένου του Μογκαντίσου. Μια πολύνεκρη επίθεση τον Αύγουστο, η οποία είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο τριάντα δύο αμάχων, αναδεικνύει τον διαρκή κίνδυνο της ομάδας.

Η Σομαλική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση (SFG) παλεύει επίσης με τη διεκδίκηση του ελέγχου αυτόνομων περιοχών όπως η Σομαλιλάνδη και η Πούντλαντ. Οι περιοχές αυτές συνεχίζουν να αντιστέκονται στην εξουσία της κεντρικής κυβέρνησης, περιπλέκοντας περαιτέρω τις προσπάθειες σταθεροποίησης του έθνους.

Επιπλέον, οι επαναλαμβανόμενες ξηρασίες, σε συνδυασμό με δεκαετίες συγκρούσεων, έχουν αφήσει σχεδόν 7 εκατομμύρια Σομαλούς να έχουν ανάγκη από ανθρωπιστική βοήθεια.

Η ATMIS έχει προγραμματιστεί να αποσυρθεί πλήρως στις 31 Δεκεμβρίου 2024, αφήνοντας την ασφάλεια της Σομαλίας στα χέρια του Σομαλικού Εθνικού Στρατού (SNA). Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με την ικανότητα του SNA να αντιμετωπίσει τις αυξανόμενες απειλές για την ασφάλεια, καθώς ο στρατός παραμένει υποχρηματοδοτούμενος και ανεπαρκώς εξοπλισμένος. Η AUSSOM αναμένεται να αναλάβει και να συνεχίσει τις προσπάθειες σταθεροποίησης, αλλά αντιμετωπίζει τις δικές της προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένων πιθανών ελλείψεων χρηματοδότησης.

Χωρίς επαρκή προετοιμασία, η μετάβαση μεταξύ της ATMIS και της AUSSOM θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα κενό ασφαλείας το οποίο μπορεί να εκμεταλλευτεί η Al-Shabaab. Το σενάριο μιας κατάρρευσης τύπου Αφγανιστάν αποτελεί μια σοβαρή απειλή για την ταλαιπωρημένη από τις συγκρούσεις χώρα, μια ανησυχία που εκφράζεται επίσης από τις γειτονικές χώρες, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για συνεχή διεθνή υποστήριξη για την αποτροπή αυτής της έκβασης.

Το μακρύ ιστορικό αστάθειας της Σομαλίας έχει οδηγήσει σε πολλαπλές ειρηνευτικές αποστολές, αρχής γενομένης με την Αποστολή της Αφρικανικής Ένωσης στη Σομαλία (AMISOM) το 2007. Η AMISOM συνέβαλε καθοριστικά στην εκδίωξη της Αλ Σαμπάαμπ από τις μεγάλες πόλεις, αλλά η ομάδα διατήρησε τον έλεγχο σε τεράστιες αγροτικές περιοχές. Επίσης, η AMISOM δεν ανέλαβε ηγετικό ρόλο στην αντιμετώπιση των βασικών ζητημάτων της Σομαλίας: μια πολιτική κρίση που χαρακτηρίζεται από διαφωνίες σχετικά με τις δομές διακυβέρνησης, έλλειψη συμφιλίωσης και πολλαπλές διασυνδεδεμένες ένοπλες συγκρούσεις που οφείλονται σε διάφορους παράγοντες. Τον Απρίλιο του 2022, η AMISOM μεταπήδησε στην ATMIS, η οποία είχε ως στόχο να παραδώσει σταδιακά τις αρμοδιότητες ασφαλείας στις σομαλικές δυνάμεις.

Παρά κάποιες επιτυχίες, η ATMIS αντιμετώπισε προβλήματα χρηματοδότησης και απέτυχε να επιτύχει πλήρως τους στόχους της, κυρίως λόγω έλλειψης διεθνούς υποστήριξης. Η AUSSOM αναμένεται τώρα να συνεχίσει από εκεί που σταμάτησε η ATMIS, αλλά υπάρχουν ανησυχίες για παρόμοια προβλήματα χρηματοδότησης.

Η εμπλοκή της Αιγύπτου στη Σομαλία οφείλεται στο στρατηγικό της ενδιαφέρον για τη διατήρηση της περιφερειακής σταθερότητας και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Η αστάθεια στη Σομαλία, ιδίως εάν η Al-Shabaab κερδίσει περισσότερο έδαφος, αποτελεί άμεση απειλή για τα συμφέροντα της Αιγύπτου, συμπεριλαμβανομένου του ελέγχου της Ερυθράς Θάλασσας και της Διώρυγας του Σουέζ. Επιπλέον, η Αίγυπτος είναι επιφυλακτική για ένα σενάριο παρόμοιο με την πτώση του Αφγανιστάν στους Ταλιμπάν, όπου ένα κενό ασφαλείας θα επέτρεπε στην Αλ Σαμπάαμπ να δημιουργήσει ένα Ισλαμικό Κράτος στη Σομαλία, με συνέπειες που θα επεκτείνονταν σε γειτονικές χώρες όπως η Κένυα, η Αιθιοπία και το Τζιμπουτί.

Η Αίγυπτος έχει επεκτείνει τον ρόλο της στις ειρηνευτικές προσπάθειες της Σομαλίας υπογράφοντας πρωτόκολλο στρατιωτικής συνεργασίας. Μέσω αυτού του πρωτοκόλλου η Αίγυπτος παρέχει όπλα, εξοπλισμό και εκπαίδευση για την ενίσχυση του Εθνικού Στρατού της Σομαλίας (SNA). Η Αίγυπτος στοχεύει να βοηθήσει τη Σομαλία να καλύψει το κενό ασφαλείας που άφησε η αποχώρηση της ATMIS και να εμποδίσει την Αλ Σαμπάαμπ να κερδίσει περαιτέρω έδαφος. Επιπλέον, η Αίγυπτος δέσμευσε στρατεύματα και στρατιωτική υποστήριξη στην (AUSSOM).

Η Αίγυπτος έχει μακρά ιστορία συμμετοχής σε ειρηνευτικές αποστολές σε ολόκληρη την Αφρική και παγκοσμίως. Η Αίγυπτος είναι μία από τις μεγαλύτερες χώρες που παρέχουν στρατεύματα στις ειρηνευτικές αποστολές των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ). Αιγύπτιοι ειρηνευτές έχουν αναπτυχθεί σε ζώνες συγκρούσεων όπως η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία (ΚΑΔ), η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (ΛΔΚ) και το Σουδάν. Η δέσμευση αυτή υπογραμμίζει τον ρόλο της Αιγύπτου ως σταθεροποιητικής δύναμης στην Αφρική, η οποία δεσμεύεται να διατηρήσει την ειρήνη και την ασφάλεια σε ολόκληρη την ήπειρο.

Ενώ η Αίγυπτος έχει τοποθετηθεί ως σταθεροποιητική δύναμη στη Σομαλία, ο ρόλος της Αιθιοπίας είναι πιο αμφιλεγόμενος. Η Αιθιοπία έχει μακρά ιστορία εμπλοκής στις υποθέσεις της Σομαλίας, την οποία οι Σομαλοί και Αιγύπτιοι ηγέτες συχνά θεωρούν ως επεκτατική. Το πιο πρόσφατο σημείο έντασης είναι η εμπλοκή της Αιθιοπίας στη Σομαλιλάνδη, μια αποσχισθείσα περιοχή της Σομαλίας που ανακήρυξε την ανεξαρτησία της το 1991, αλλά δεν αναγνωρίζεται διεθνώς.

Το 2018, η Αιθιοπία συνήψε συμφωνία ανάπτυξης λιμένων με τη Σομαλιλάνδη για το στρατηγικό λιμάνι της Μπερμπέρα, παρακάμπτοντας την ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Σομαλίας. Η κίνηση αυτή επικρίθηκε ως παραβίαση της κυριαρχίας της Σομαλίας και αύξησε τις εντάσεις μεταξύ της Αιθιοπίας και της Σομαλίας και της Αιγύπτου.

Επιπλέον, η Αιθιοπία έχει κατηγορηθεί ότι χρησιμοποιεί τη στρατιωτική της παρουσία στη Σομαλία για να προωθήσει τα δικά της συμφέροντα αντί να συμβάλει στην ειρήνη και την ασφάλεια. Η SFG έχει επανειλημμένα ζητήσει την απόσυρση των αιθιοπικών στρατευμάτων από βασικές περιοχές της Σομαλίας, επικαλούμενη ανησυχίες ότι οι ενέργειες της Αιθιοπίας θα μπορούσαν να αποσταθεροποιήσουν περαιτέρω την περιοχή.

Το ζήτημα μεταξύ Αιγύπτου και Αιθιοπίας δεν είναι η πρόσβαση της Αιθιοπίας στην Ερυθρά Θάλασσα. Η Αιθιοπία έχει ήδη πρόσβαση μέσω των συμφωνιών που έχει συνάψει με το Τζιμπουτί, όπως και άλλες χώρες της περιοχής που δεν έχουν χερσαία σύνορα έχουν συνάψει παρόμοιες συμφωνίες. Για παράδειγμα, η Ουγκάντα και το Νότιο Σουδάν χρησιμοποιούν τα λιμάνια της Κένυας, ενώ το Μπουρούντι και η Ρουάντα έχουν πρόσβαση στα λιμάνια της Τανζανίας. Η Αίγυπτος δεν έχει αμφισβητήσει την πρόσβαση της Αιθιοπίας μέσω του Τζιμπουτί.

Ωστόσο, η βασική ανησυχία για την Αίγυπτο και τη Σομαλία έγκειται στην εμπλοκή της Αιθιοπίας με τη Σομαλιλάνδη, μια μη αναγνωρισμένη, αυτοανακηρυχθείσα ανεξάρτητη περιοχή της Σομαλίας. Τόσο η Σομαλική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση (SFG) όσο και η Αίγυπτος θεωρούν ότι αυτό αποτελεί άμεση πρόκληση για την εδαφική ακεραιότητα της Σομαλίας. Οι συναλλαγές της Αιθιοπίας με τη Σομαλιλάνδη, ιδίως η συμφωνία της για το λιμάνι της Μπερμπέρα, θεωρούνται μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής για την υπονόμευση της SFG και την αποδυνάμωση της κυριαρχίας της Σομαλίας. Αυτό έχει σοβαρές συνέπειες για τη σταθερότητα ολόκληρης της περιοχής.

Επιπλέον, η διαμάχη της Αιγύπτου με την Αιθιοπία για το Μεγάλο Αιθιοπικό Φράγμα Αναγέννησης (GERD) δεν αφορά το ίδιο το φράγμα ή το δικαίωμα της Αιθιοπίας στην ανάπτυξη. Αντίθετα, το ζήτημα απορρέει από την άρνηση της Αιθιοπίας να συμφωνήσει σε ένα νομικά δεσμευτικό πλαίσιο για την πλήρωση και τη λειτουργία του φράγματος, το οποίο είναι κρίσιμο για τη διασφάλιση της υδατικής ασφάλειας της Αιγύπτου και την προστασία των δικαιωμάτων της βάσει του διεθνούς δικαίου.

Η πολιτική της Αιγύπτου στη Σομαλία μπορεί να συνοψιστεί ως «we speak softly but carry a big stick». Ενώ η Αίγυπτος συνεχίζει να εμπλέκεται διπλωματικά με τους περιφερειακούς παράγοντες, διατηρεί ισχυρούς στρατιωτικούς δεσμούς στη Σομαλία, τόσο μέσω των συνεισφορών της στην AUSSOM όσο και μέσω διμερών αμυντικών συμφωνιών. Η προσέγγιση αυτή χρησιμεύει τόσο ως αποτρεπτικός παράγοντας σε εξωτερικές απειλές όσο και ως μέσο διατήρησης της εδαφικής ακεραιότητας της Σομαλίας.

Η εμπλοκή της Αιγύπτου αντανακλά επίσης την ευρύτερη γεωπολιτική στρατηγική της στο Κέρας της Αφρικής. Η Ερυθρά Θάλασσα είναι μια κρίσιμη ναυτιλιακή οδός και οποιαδήποτε διαταραχή που προκαλείται από την αστάθεια στη Σομαλία θα μπορούσε να έχει σοβαρές οικονομικές συνέπειες για την Αίγυπτο. Ως εκ τούτου, η Αίγυπτος έχει έννομο συμφέρον να διασφαλίσει ότι η Σομαλία δεν θα αποτελέσει ασφαλές καταφύγιο για εξτρεμιστικές ομάδες όπως η Al-Shabaab.

Καθώς η Σομαλία μεταβαίνει από την ATMIS στην AUSSOM, οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει είναι σημαντικές. Η αποχώρηση της ATMIS, εάν δεν γίνει προσεκτική διαχείριση, θα μπορούσε να οδηγήσει σε κενό ασφαλείας το οποίο η Al-Shabaab είναι έτοιμη να εκμεταλλευτεί. Η εμπλοκή της Αιγύπτου στη Σομαλία, τόσο μέσω ειρηνευτικών προσπαθειών όσο και μέσω στρατιωτικής υποστήριξης, αναδεικνύει τη δέσμευσή της για τη διασφάλιση της περιφερειακής σταθερότητας. Ωστόσο, οι ενέργειες της Αιθιοπίας στη Σομαλιλάνδη περιπλέκουν τις προσπάθειες διατήρησης της ειρήνης στην περιοχή, καθώς οι επεκτατικές πολιτικές της απειλούν τη σομαλική κυριαρχία.

Η στρατηγική της Αιγύπτου να συνδυάζει τη διπλωματική δέσμευση με μια ισχυρή στρατιωτική παρουσία αντανακλά τους μακροπρόθεσμους στόχους της για τη διασφάλιση της ειρήνης και της ασφάλειας στη Σομαλία. Με συνεχή διεθνή υποστήριξη, η AUSSOM έχει τη δυνατότητα να σταθεροποιήσει τη Σομαλία και να την αποτρέψει από το να γίνει εστία εξτρεμιστικών ομάδων. Ωστόσο, θα χρειαστούν συνεχείς προσπάθειες για να διασφαλιστεί ότι ο Εθνικός Στρατός της Σομαλίας θα μπορέσει να αναλάβει αποτελεσματικά τις ευθύνες ασφάλειας της χώρας μακροπρόθεσμα.

Μέσω της συμβολής της στη διατήρηση της ειρήνης και της στρατηγικής της υποστήριξης προς τη σομαλική κυβέρνηση, η Αίγυπτος έχει τοποθετηθεί ως βασικός παράγοντας στη διαμόρφωση του μέλλοντος της Σομαλίας και του Κέρατος της Αφρικής συνολικά.

https://nationalinterest.org/sites/default/files/styles/desktop__1260_/public/main_images/shutterstock_500870167.jpg?itok=YamfO76D

Πηγή:https://nationalinterest.org/feature/egypt-somalia-speak-softly-and-carry-big-stick-213145