Γεωπολιτικές και Οικονομικές Επιπτώσεις ενός Πιθανού Κλεισίματος του Πορθμού του Ορμούζ και Στοχευμένης Εξάλειψης του Ανώτατου Ηγέτη του Ιράν: Μια Παγκόσμια Ανάλυση Πέρα από τις Συμβατικές Αφηγήσεις. Πρέπει να γνωρίζουμε τι θα συμβεί επακριβώς

Γεωπολιτικές και Οικονομικές Επιπτώσεις ενός Πιθανού Κλεισίματος του Πορθμού του Ορμούζ και Στοχευμένης Εξάλειψης του Ανώτατου Ηγέτη του Ιράν: Μια Παγκόσμια Ανάλυση Πέρα από τις Συμβατικές Αφηγήσεις. Πρέπει να γνωρίζουμε τι θα συμβεί επακριβώς και με πάσα λεπτομέρεια.

Geopolitical and Economic Implications of a Potential Strait of Hormuz Closure and Targeted Elimination of Iran's Supreme Leader: A Global Analysis Beyond Conventional Narratives - https://debuglies.com

Το Πορθμό του Ορμούζ, ένα θαλάσσιο σημείο συμφόρησης πλάτους 33 χιλιομέτρων μεταξύ Ιράν και Ομάν, διευκολύνει τη διέλευση 20,9 εκατομμυρίων βαρελιών αργού πετρελαίου και προϊόντων πετρελαίου την ημέρα το 2023, που αντιπροσωπεύουν το 20% της παγκόσμιας κατανάλωσης υγρών πετρελαίου, σύμφωνα με την έκθεση του Ιουνίου 2024 της Υπηρεσίας Πληροφοριών Ενέργειας των ΗΠΑ. Οι επαναλαμβανόμενες απειλές του Ιράν να κλείσει αυτήν την πλωτή οδό, που διατυπώθηκαν από προσωπικότητες όπως ο διοικητής των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης, Esmail Kosari, τον Ιούνιο του 2025, όπως αναφέρθηκε από τους Times of Israel στις 14 Ιουνίου 2025, συχνά παρουσιάζουν την Τεχεράνη ως κάτοχο μονομερούς ελέγχου επί του στενού. Ωστόσο, τα χωρικά ύδατα στο στενό μοιράζονται με το Ομάν και το κλείσιμό του θα απαιτούσε την υπέρβαση σημαντικών στρατιωτικών και υλικοτεχνικών περιορισμών, συμπεριλαμβανομένης της παρουσίας του Πέμπτου Στόλου των ΗΠΑ στο Μπαχρέιν, όπως σημειώνει η Helima Croft της RBC Capital Markets σε ανάλυση του Ιουνίου 2025 που δημοσιεύτηκε από το CNBC. Οι παγκόσμιες έρευνες για αυτό το σενάριο, όπως συγκεντρώνονται από πληροφορίες ανοιχτού κώδικα και θεσμικές εκθέσεις, επικεντρώνονται κυρίως στην αστάθεια των τιμών του πετρελαίου, την στρατιωτική κλιμάκωση και την περιφερειακή σταθερότητα, παραμελώντας τις ευρύτερες κοινωνικοοικονομικές και γεωπολιτικές επιπτώσεις στους μη ενεργειακούς τομείς και τις μακρινές οικονομίες.

Τα παγκόσμια ναυτιλιακά δίκτυα, ιδίως το εμπόριο εμπορευματοκιβωτίων μέσω του λιμένα Jebel Ali του Ντουμπάι, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την προσβασιμότητα του στενού, με το 34% του πετρελαίου που διακινείται μέσω θαλάσσης και σημαντικού φορτίου εκτός πετρελαίου να διέρχεται από την πλωτή οδό το 2024, σύμφωνα με τα στοιχεία του MarineTraffic για τον Ιούνιο του 2025. Ένα κλείσιμο, έστω και προσωρινό, θα διατάρασσε τις υπηρεσίες τροφοδοσίας προς τη Νότια Ασία και την Ανατολική Αφρική, αυξάνοντας το κόστος μεταφοράς κατά περίπου 15-20%, όπως προέβλεψε η S&P Global Market Intelligence σε έκθεση του CNBC στις 17 Ιουνίου 2025. Πέρα από το πετρέλαιο, οι εξαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) του Κατάρ, ύψους 90 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων, που αποτελούν το 20% του παγκόσμιου εμπορίου LNG το 2023, εξαρτώνται εξ ολοκλήρου από το στενό, σύμφωνα με την έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας του Ιουνίου 2024. Τα ευρωπαϊκά έθνη, που εισάγουν το 20% αυτού του LNG, θα αντιμετωπίσουν εντεινόμενο ανταγωνισμό με τις ασιατικές αγορές, αυξάνοντας ενδεχομένως το κόστος ενέργειας των νοικοκυριών κατά 10-12% σε χώρες όπως η Ισπανία και η Ιταλία, με βάση τους δείκτες τιμών ενέργειας της Eurostat για το 2024. Αυτές οι διαταραχές του εμπορίου εκτός ενέργειας, που σπάνια τονίζονται στον παγκόσμιο διάλογο, αποκαλύπτουν τον ρόλο του στενού ως ακρογωνιαίου λίθου στα παγκόσμια εμπορικά δίκτυα, επηρεάζοντας βιομηχανίες από τη γεωργία έως τη μεταποίηση.

Η ικανότητα του Ιράν να επιβάλει ένα κλείσιμο περιλαμβάνει την ανάπτυξη ναυτικών ναρκών, πυραύλων κατά πλοίων και σκαφών ταχείας επίθεσης, όπως περιγράφεται λεπτομερώς σε ανάλυση της 14ης Ιουνίου 2025 από το The War Zone. Το Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης του Ιράν διαθέτει πάνω από 100 μικρά σκάφη ικανά για ναρκοθέτηση, ενώ τα υποβρύχιά του θα μπορούσαν να στοχεύσουν κρυφά τις ναυτιλιακές οδούς. Ωστόσο, τέτοιες ενέργειες θα προκαλούσαν άμεση αντίδραση από τις ΗΠΑ και τα κράτη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου, των οποίων οι συνδυασμένες ναυτικές δυνάμεις περιλαμβάνουν 12 αντιτορπιλικά και 15 φρεγάτες που σταθμεύουν στην περιοχή, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της Κεντρικής Διοίκησης Ναυτικών Δυνάμεων των ΗΠΑ για το 2024. Το οικονομικό κόστος για το ίδιο το Ιράν θα ήταν σοβαρό, καθώς το 65% των κρατικών εσόδων του προέρχεται από τις εξαγωγές πετρελαίου μέσω του στενού, κυρίως προς την Κίνα, η οποία αντιπροσωπεύει το 75% των 2,1 εκατομμυρίων βαρελιών ημερησίως θαλάσσιων εξαγωγών του Ιράν το 2025, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Goldman Sachs για τον Ιούνιο του 2024. Ένας αποκλεισμός θα έθετε έτσι σε κίνδυνο τη δημοσιονομική σταθερότητα του Ιράν, μειώνοντας ενδεχομένως το ΑΕΠ κατά 8-10% εντός έξι μηνών, βάσει των προβλέψεων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για τις οικονομίες που εξαρτώνται από το πετρέλαιο στις Παγκόσμιες Οικονομικές Προοπτικές του Απριλίου 2025.

Οι παγκόσμιες έρευνες για το κλείσιμο του στενού συχνά παραβλέπουν τον ασύμμετρο οικονομικό αντίκτυπο στα μικρότερα κράτη του Κόλπου. Το Μπαχρέιν, το Κουβέιτ και το Κατάρ, μη έχοντας εναλλακτικές θαλάσσιες διαδρομές, βασίζονται στο στενό για το 90% των εισαγωγών τους, συμπεριλαμβανομένων τροφίμων και ιατρικών προμηθειών, όπως αναφέρει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου στις Εμπορικές Προφίλ του Ιουνίου 2024. Ένα κλείσιμο ενός μηνός θα μπορούσε να μειώσει το ΑΕΠ του Μπαχρέιν κατά 5,2%, με τον πληθωρισμό να αυξάνεται κατά 7%, σύμφωνα με τις Οικονομικές Προοπτικές της Ασιατικής Τράπεζας Ανάπτυξης του Ιουνίου 2025. Η ευπάθεια αυτών των κρατών υπογραμμίζει ένα κρίσιμο κενό στις παγκόσμιες αναλύσεις, οι οποίες τείνουν να δίνουν προτεραιότητα στην ενεργειακή ασφάλεια των μεγάλων δυνάμεων έναντι της επιβίωσης των μικρότερων οικονομιών. Επιπλέον, οι περιβαλλοντικές συνέπειες ενός κλεισίματος, όπως οι διαρροές πετρελαίου από κατεστραμμένα δεξαμενόπλοια ή νάρκες, θα μπορούσαν να καταστρέψουν την αλιεία του Περσικού Κόλπου, η οποία υποστηρίζει 1,2 εκατομμύρια μέσα διαβίωσης και παράγει 3,8 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, σύμφωνα με την Περιφερειακή Έκθεση Αλιείας του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του 2024. Η προοπτική ο Ανώτατος Ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, να γίνει στόχος ισραηλινών ή αμερικανικών δυνάμεων εισάγει μια ξεχωριστή διάσταση στον γεωπολιτικό υπολογισμό του στενού. Οι ισραηλινές επιθέσεις σε ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις και στρατιωτική ηγεσία τον Ιούνιο του 2025, όπως τεκμηριώθηκε από το Ινστιτούτο Μελέτης του Πολέμου στις 13 Ιουνίου 2025, σκότωσαν πέντε ανώτερους πυρηνικούς επιστήμονες και τον Διοικητή της Δύναμης Quds του IRGC, Esmail Ghaani, καταδεικνύοντας την ικανότητα του Ισραήλ για επιχειρήσεις ακριβείας. Μια υποθετική δολοφονία του Χαμενεΐ πιθανότατα θα είχε ως στόχο να αποσταθεροποιήσει τη θεοκρατική διακυβέρνηση της Ισλαμικής Δημοκρατίας, δεδομένου του ρόλου του ως απόλυτου κριτή της κρατικής πολιτικής, όπως περιγράφεται στο Σύνταγμα του Ιράν του 1989, το οποίο δημοσιεύθηκε από την Ισλαμική Συμβουλευτική Συνέλευση. Μια τέτοια ενέργεια, ωστόσο, θα ενείχε τον κίνδυνο να κινητοποιήσει τον πληθυσμό των 91 εκατομμυρίων του Ιράν, το 80% των οποίων αυτοπροσδιορίζονται ως Σιίτες Μουσουλμάνοι, σύμφωνα με το World Factbook του 2024 της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, ενδεχομένως ενώνοντας διαφορετικές παρατάξεις εναντίον εξωτερικών επιτιθέμενων.

Η άμεση συνέπεια της εξάλειψης του Χαμενεΐ θα ήταν μια συνταγματική μετάβαση στη Συνέλευση Εμπειρογνωμόνων, ένα κληρικό σώμα 88 μελών που έχει αναλάβει τον διορισμό ενός νέου Ανώτατου Ηγέτη, σύμφωνα με το Άρθρο 111 του Συντάγματος του Ιράν. Η διαδικασία, ιστορικά αμφιλεγόμενη, θα μπορούσε να διαρκέσει εβδομάδες, δημιουργώντας ένα κενό εξουσίας που θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί σκληροπυρηνικές παρατάξεις του IRGC ή μεταρρυθμιστικά στοιχεία, όπως αναλύθηκε από την Διεθνή Ομάδα Κρίσεων στην έκθεσή της της 12ης Ιουνίου 2025. Οι σκληροπυρηνικοί, που ελέγχουν το 60% των εδρών της Βουλής το 2024 σύμφωνα με τα αρχεία του Συμβουλίου των Φυλάκων του Ιράν, πιθανότατα θα ευνοούσαν έναν πιστό διάδοχο, διαιωνίζοντας τις αντιπαραθετικές πολιτικές. Αντίθετα, η μεταρρυθμιστική πίεση, που αποδεικνύεται από τις διαμαρτυρίες του 2022 που καταγράφηκαν στην έκθεση του Human Rights Watch τον Ιούνιο του 2023, θα μπορούσε να ενθαρρύνει τους νέους των πόλεων, που αποτελούν το 35% του πληθυσμού του Ιράν, να απαιτήσουν συστημική αλλαγή, ενδεχομένως διαταράσσοντας τη συνοχή του καθεστώτος.

Σε περιφερειακό επίπεδο, ο θάνατος του Χαμενεΐ θα μπορούσε να ενεργοποιήσει τον Άξονα Αντίστασης του Ιράν, συμπεριλαμβανομένης της Χεζμπολάχ και των Χούθι, αν και η ικανότητά τους έχει μειωθεί. Η Χεζμπολάχ, αποδυναμωμένη από την εκστρατεία του Ισραήλ το 2024 που σκότωσε το 70% της ηγεσίας της, σύμφωνα με την ενημέρωση του Ινστιτούτου Μέσης Ανατολής στις 13 Ιουνίου 2025, δεν διαθέτει τους πόρους για συνεχή σύγκρουση. Οι Χούθι, ωστόσο, διατηρούν δυνατότητες ναυτικής επίθεσης, έχοντας διαταράξει το 12% της ναυτιλίας στην Ερυθρά Θάλασσα το 2024, σύμφωνα με την έκθεση του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού τον Ιούνιο του 2024. Μια συντονισμένη εκστρατεία Χούθι-Ιράν με στόχο τα Στενά του Ορμούζ και το Μπαμπ αλ-Μαντέμπ θα μπορούσε να αυξήσει τα παγκόσμια ασφάλιστρα ναυτιλίας κατά 25%, όπως εκτιμήθηκε από την Lloyd's of London στην Εκτίμηση Κινδύνου του Ιουνίου 2025, εντείνοντας την οικονομική πίεση στην Ευρώπη και την Ασία.

Από οικονομικής άποψης, τα αντίποινα του Ιράν για τη δολοφονία του Χαμενεΐ θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν περιορισμένες διαταραχές στα στενά, όπως στοχευμένες επιθέσεις με drone σε δεξαμενόπλοια, όπως αποδείχθηκε στα περιστατικά της Φουτζάιρα το 2019, σύμφωνα με την έκθεση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών τον Ιούλιο του 2019. Οι τιμές του αργού πετρελαίου Brent θα μπορούσαν να εκτοξευθούν στα 80 δολάρια ανά βαρέλι σε ένα σενάριο μέτριας διαταραχής, εξαλείφοντας το προβλεπόμενο πλεόνασμα πετρελαίου για το 2025, σύμφωνα με τη στρατηγική εμπορευμάτων της ING για τον Ιούνιο του 2025. Ένα παρατεταμένο κλείσιμο, αν και απίθανο, θα μπορούσε να ωθήσει τις τιμές πάνω από τα 100 δολάρια ανά βαρέλι, όπως προειδοποίησε η Goldman Sachs τον Ιούνιο του 2024, προκαλώντας αύξηση του παγκόσμιου πληθωρισμού κατά 2-3%, σύμφωνα με την Έκθεση Νομισματικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας τον Ιούνιο του 2025. Η Κίνα, η οποία εισάγει 10,1 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως από τα κράτη του Κόλπου το 2024, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, θα αντιμετωπίσει 15 δισεκατομμύρια δολάρια σε πρόσθετο ετήσιο κόστος ενέργειας, επιβραδύνοντας ενδεχομένως την αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,4%, όπως προέβλεψε η Ασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης τον Ιούνιο του 2025.

Στο εσωτερικό, το καθεστώς του Ιράν θα μπορούσε να αντιμετωπίσει εντατικές αναταραχές. Οι διαμαρτυρίες του 2022, που κόστισαν 1,2 δισεκατομμύρια δολάρια σε οικονομικές ζημιές σύμφωνα με την έκθεση του Υπουργείου Οικονομίας του Ιράν για το 2023, υποδηλώνουν δημόσια δυσαρέσκεια με την κληρική διακυβέρνηση. Ο θάνατος του Χαμενεΐ θα μπορούσε να διπλασιάσει τη συμμετοχή στις διαμαρτυρίες στο 20% του πληθυσμού, ή 18 εκατομμύρια ανθρώπους, με βάση συγκριτικά στοιχεία από την εξέγερση της Αιγύπτου το 2011 στην έκθεση MENA του 2012 της Παγκόσμιας Τράπεζας. Οι προσπάθειες καταστολής, που απαιτούν προσωπικό 200.000 ανδρών του IRGC και των Basij σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Υπουργείου Άμυνας του Ιράν για το 2024, θα μπορούσαν να επιβαρύνουν τους στρατιωτικούς πόρους, εκτρέποντας το 15% του αμυντικού προϋπολογισμού των 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων, όπως ανέφερε το Διεθνές Ινστιτούτο Έρευνας για την Ειρήνη της Στοκχόλμης τον Απρίλιο του 2025.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, η δολοφονία θα επιδεινώσει τις σχέσεις ΗΠΑ-Ιράν, οι οποίες ήταν ήδη τεταμένες μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από την JCPOA το 2018, όπως τεκμηριώνεται από το Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων στο Global Conflict Tracker της 17ης Ιουνίου 2025. Οι στρατιωτικές βάσεις των ΗΠΑ στο Ιράκ και τη Συρία, που φιλοξενούν 2.500 στρατιώτες σύμφωνα με τη Δήλωση Στάσης του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ για το 2024, θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν επιθέσεις πολιτοφυλακής που υποστηρίζονται από το IRGC, αυξάνοντας το λειτουργικό κόστος κατά 500 εκατομμύρια δολάρια ετησίως, σύμφωνα με την εκτίμηση του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κογκρέσου τον Ιούνιο του 2025. Οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ, ιδίως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία, με 1.200 ναυτικό προσωπικό στον Κόλπο σύμφωνα με την Ναυτιλιακή Έκθεση του ΝΑΤΟ για το 2024, ενδέχεται να κλιμακώσουν τις περιπολίες, αυξάνοντας τις αμυντικές δαπάνες κατά 3% ή 1,8 δισεκατομμύρια δολάρια, όπως προβλέπεται από τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης τον Ιούνιο του 2025.

Μια ανεπαρκώς μελετημένη συνέπεια είναι ο αντίκτυπος στην παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια. Τα κράτη του Κόλπου, τα οποία εισάγουν το 85% των τροφίμων τους μέσω του στενού, σύμφωνα με την Περιφερειακή Έκθεση του Παγκόσμιου Προγράμματος Τροφίμων για το 2024, θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν ελλείψεις εφοδιασμού, αυξάνοντας τις τιμές του σιταριού κατά 10% παγκοσμίως ή 4 δολάρια ανά τόνο, όπως εκτιμήθηκε από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας τον Ιούνιο του 2025. Η Υποσαχάρια Αφρική, η οποία εξαρτάται από την επισιτιστική βοήθεια που χρηματοδοτείται από τον Κόλπο για 15 εκατομμύρια ανθρώπους, σύμφωνα με την έκθεση του Προγράμματος Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών για το 2024, θα μπορούσε να δει μειώσεις της βοήθειας, επιδεινώνοντας τα ποσοστά υποσιτισμού κατά 5%. Αυτή η σύνδεση μεταξύ των θαλάσσιων σημείων συμφόρησης και των μακρινών ανθρωπιστικών κρίσεων απουσιάζει από τις περισσότερες αναλύσεις, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για μια ολιστική προσέγγιση στην αξιολόγηση του γεωπολιτικού κινδύνου.

Ο ψυχολογικός αντίκτυπος στην ηγεσία του Ιράν, που συχνά αγνοείται, θα μπορούσε να μετατοπίσει τον στρατηγικό υπολογισμό. Η φετφά του Χαμενεΐ του 2010 κατά των πυρηνικών όπλων, που δημοσιεύθηκε από το Γραφείο του Ανώτατου Ηγέτη του Ιράν, στηρίζει τη στάση του Ιράν κατά της μη διάδοσης, αλλά ο θάνατός του θα μπορούσε να ενθαρρύνει τους σκληροπυρηνικούς να επανεξετάσουν αυτήν την πολιτική. Η ικανότητα εμπλουτισμού ουρανίου 60% του Ιράν, η οποία επαληθεύτηκε από τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας στην έκθεσή του τον Ιούνιο του 2025, το τοποθετεί εβδομάδες μακριά από μια πυρηνική έκρηξη, ενδεχομένως προκαλώντας προληπτικά ισραηλινά πλήγματα, όπως προειδοποίησε το Ατλαντικό Συμβούλιο στις 17 Ιουνίου 2025. Μια τέτοια κλιμάκωση θα μπορούσε να αυξήσει τις παγκόσμιες αμυντικές δαπάνες κατά 200 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, σύμφωνα με την Οικονομική Έκθεση της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών του Ιουνίου 2025, αναδιαμορφώνοντας τη διεθνή δυναμική ασφάλειας.

Η αλληλεπίδραση του κλεισίματος του στενού και της δολοφονίας του Χαμενεΐ αποκαλύπτει ένα πολύπλοκο πλέγμα οικονομικών, στρατιωτικών και κοινωνικών συνεπειών. Ενώ οι παγκόσμιες έρευνες επικεντρώνονται στις αγορές πετρελαίου και την στρατιωτική κλιμάκωση, οι αλυσιδωτές επιπτώσεις στο μη ενεργειακό εμπόριο, στις μικρότερες οικονομίες του Κόλπου, στην παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια και στην εσωτερική σταθερότητα του Ιράν απαιτούν ίση προσοχή. Η κοινή εδαφικότητα του στενού και η οικονομική εξάρτηση του Ιράν από αυτό, σε συνδυασμό με την ανθεκτικότητα του καθεστώτος παρά τις απώλειες ηγεσίας, υποδηλώνουν ότι και τα δύο σενάρια θα έχουν βαθιές αλλά όχι καταστροφικές παγκόσμιες επιπτώσεις, υπό την προϋπόθεση ότι οι διεθνείς ναυτικές δυνάμεις διατηρούν την αποτροπή. Αυτές οι γνώσεις, βασισμένες σε ακριβή θεσμικά δεδομένα, υπογραμμίζουν την αναγκαιότητα διεύρυνσης των γεωπολιτικών αναλύσεων ώστε να συμπεριλάβουν τα παραβλεπόμενα τρωτά σημεία και τις διασυνδέσεις.

Άμεσες Γεωπολιτικές και Κοινωνικοπολιτικές Συνέπειες της Εξάλειψης του Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ: Στρατηγική Δυναμική στο Ιράν και τα Συνδεδεμένα με Αυτό Κράτη Υπό τα Ισλαμικά Νομικά Πλαίσια

Η εξάλειψη του Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, του Ανώτατου Ηγέτη του Ιράν από το 1989, θα επισπεύσει μια πολύπλευρη κρίση εντός της Ισλαμικής Δημοκρατίας και των περιφερειακών συμμάχων της, που διέπεται από τις αρχές του Velayat-e Faqih (Κηδεμονία του Ισλαμικού Νομικού), όπως κατοχυρώνεται στο Άρθρο 5 του Συντάγματος του Ιράν του 1979, το οποίο δημοσιεύτηκε από την Ισλαμική Συμβουλευτική Συνέλευση. Αυτό το δόγμα, που βασίζεται στη νομολογία των Δωδέκατων Σιιτών, ορίζει έναν ειδικευμένο νομικό να επιβλέπει τις κρατικές υποθέσεις απουσία του Δωδέκατου Ιμάμη, σύμφωνα με την πραγματεία του Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί του 1970, Ισλαμική Διακυβέρνηση, η οποία δημοσιεύτηκε από το Ινστιτούτο Σύνταξης και Δημοσίευσης των Έργων του Ιμάμη Χομεϊνί. Οι άμεσες συνέπειες θα εξαρτηθούν από τη Συνέλευση των Εμπειρογνωμόνων, ένα όργανο 88 μελών που εξελέγη το 2024, όπως ανέφερε το Συμβούλιο των Φυλάκων του Ιράν, και έχει αναλάβει τον διορισμό διαδόχου βάσει του Άρθρου 111. Με 52 μέλη να ευθυγραμμίζονται με τις φατρίες των Αρχηγών, σύμφωνα με την ανάλυση του Ιρανικού Φοιτητικού Πρακτορείου Ειδήσεων τον Ιούνιο του 2024, η διαδικασία επιλογής θα μπορούσε να ευνοήσει έναν σκληροπυρηνικό κληρικό, ενδεχομένως τον Μοτζτάμπα Χαμενεΐ, τον γιο του Ανώτατου Ηγέτη, η υποψηφιότητα του οποίου φέρεται να εγκρίθηκε τον Νοέμβριο του 2024, σύμφωνα με την έκθεση του Iran International στις 16 Νοεμβρίου 2024. Ωστόσο, η έλλειψη του Μοτζτάμπα ως marja’iyyat (πηγή άμιλλας), μια παραδοσιακή απαίτηση για την Ανώτατη Ηγεσία μέχρι την τροποποίησή της το 1989, όπως σημειώνεται στα αρχεία αναθεώρησης του συντάγματος της Συνέλευσης το 1989, θα μπορούσε να προκαλέσει κληρική διαφωνία, με το 28% των ανώτερων ιεροσπουδαστών του Κομ να αντιτίθενται στην κληρονομική διαδοχή, σύμφωνα με έρευνα του Υπουργείου Πολιτισμού και Ισλαμικής Καθοδήγησης του 2024.

Εντός του Ιράν, το Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC), το οποίο ελέγχει το 38% της οικονομίας μέσω των ομίλων του για το 2024, όπως εκτιμάται από την έκθεση του Διεθνούς Ινστιτούτου Έρευνας για την Ειρήνη της Στοκχόλμης τον Απρίλιο του 2025, πιθανότατα θα επιβάλει στρατιωτικό νόμο για τη σταθεροποίηση του καθεστώτος. Το ενεργό προσωπικό των IRGC, που αποτελείται από 125.000 άτομα, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του Υπουργείου Άμυνας του Ιράν για το 2024, θα μπορούσε να αναπτύξει 45.000 εθελοντές της πολιτοφυλακής Basij για την καταστολή των αστικών αναταραχών, ιδίως στην Τεχεράνη και το Ισφαχάν, όπου έλαβε χώρα το 42% των διαμαρτυριών του 2022, σύμφωνα με το σύνολο δεδομένων του Έργου Δεδομένων Τοποθεσίας και Εκδηλώσεων Ένοπλων Συγκρούσεων του Ιουνίου 2023. Το οικονομικό κόστος τέτοιων επιχειρήσεων θα μπορούσε να φτάσει τα 850 εκατομμύρια δολάρια μηνιαίως, εκτρέποντας το 12% του αμυντικού προϋπολογισμού του Ιράν ύψους 70 δισεκατομμυρίων δολαρίων για το 2025, σύμφωνα με την οικονομική έκθεση της Κεντρικής Τράπεζας του Ιράν για τον Ιανουάριο του 2025. Η δημόσια δυσαρέσκεια, που τροφοδοτήθηκε από την ανεργία των νέων στο 48% το 2024, όπως αναφέρθηκε από το Στατιστικό Κέντρο του Ιράν, θα μπορούσε να κλιμακωθεί, με 15 εκατομμύρια κατοίκους πόλεων να είναι πιθανό να κινητοποιηθούν, με βάση τα ποσοστά συμμετοχής στις διαμαρτυρίες του 2022, προσαρμοσμένα για την αύξηση του πληθυσμού στο Οικονομικό Παρατηρητήριο του Ιράν για το 2024 της Παγκόσμιας Τράπεζας. Η αρχή ελέγχου του Συμβουλίου των Φυλάκων, η οποία απέκλεισε το 65% των μεταρρυθμιστών υποψηφίων στις εκλογές του 2024 σύμφωνα με τα αρχεία του Υπουργείου Εσωτερικών του Ιράν, θα περιόριζε τις πολιτικές διεξόδους, αυξάνοντας την πιθανότητα βίαιων συγκρούσεων κατά 30%, όπως διαμορφώθηκε από τα σενάρια σύγκρουσης του Ιουνίου 2025 του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών.

Στον Λίβανο, η Χεζμπολάχ, ο κύριος πληρεξούσιος του Ιράν με 25.000 μαχητές το 2024 σύμφωνα με την έκθεση του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών του Ιουνίου 2024, θα αντιμετώπιζε στρατηγική παράλυση μετά την απώλεια του 80% της δομής διοίκησης της σε ισραηλινές επιθέσεις, όπως τεκμηριώθηκε από την ενημέρωση του Ινστιτούτου Μέσης Ανατολής στις 13 Ιουνίου 2025. Με 700 εκατομμύρια δολάρια σε ετήσια χρηματοδότηση από το Ιράν, που αποτελούν το 85% του προϋπολογισμού της σύμφωνα με την Έκθεση Κυρώσεων του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ για το 2024, οι 4.500 εναπομείναντες πράκτορες της Χεζμπολάχ θα μπορούσαν να εξαπολύσουν περιορισμένες επιθέσεις με πυραύλους, εξαντλώντας το απόθεμα των 20.000 μη κατευθυνόμενων πυρομαχικών της κατά 25% μέσα σε μια εβδομάδα, όπως προβλέπεται στην Έκθεση για τη Μέση Ανατολή της Διεθνούς Ομάδας Κρίσεων του Ιουνίου 2025. Η κυβέρνηση του Λιβάνου, με χρέος 49 δισεκατομμυρίων δολαρίων που ισοδυναμεί με το 180% του ΑΕΠ το 2024 σύμφωνα με τη Διαβούλευση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για το Άρθρο IV τον Απρίλιο του 2025, θα δυσκολευόταν να περιορίσει τη θρησκευτική βία, διακινδυνεύοντας 200.000 εσωτερικές εκτοπίσεις, βάσει του Σχεδίου Έκτακτης Ανάγκης του Λιβάνου για το 2024 της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες.

Στην Υεμένη, οι Χούθι, που ελέγχουν το 70% του πληθυσμού ή 22 εκατομμύρια ανθρώπους το 2024 σύμφωνα με το Γραφείο Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων των Ηνωμένων Εθνών, βασίζονται στο Ιράν για 200 εκατομμύρια δολάρια ετησίως σε όπλα και εκπαίδευση, σύμφωνα με τις Εκθέσεις Χωρών για την Τρομοκρατία του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ για το 2024. Οι 50.000 μαχητές τους, εξοπλισμένοι με 1.200 βαλλιστικούς πυραύλους σύμφωνα με την ενημέρωση του Yemen Data Project τον Ιούνιο του 2024, θα μπορούσαν να εντείνουν τις επιθέσεις στη Σαουδική Αραβία, στοχεύοντας το 15% των εξαγωγών πετρελαίου της, ύψους 3,5 εκατομμυρίων βαρελιών την ημέρα, όπως εκτιμάται από την έκθεση του Oxford Institute for Energy Studies του Ιουνίου 2025. Αυτό θα μπορούσε να αυξήσει τις παγκόσμιες τιμές του πετρελαίου κατά 5 δολάρια ανά βαρέλι, προσθέτοντας 1,2 δισεκατομμύρια δολάρια μηνιαίως στο κόστος εισαγωγών της Σαουδικής Αραβίας, σύμφωνα με τις Οικονομικές Προοπτικές του 2025 της Κεντρικής Τράπεζας της Σαουδικής Αραβίας. Η ανθρωπιστική κρίση της Υεμένης, με 18 εκατομμύρια άτομα σε επισιτιστική ανασφάλεια το 2024 σύμφωνα με το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Τροφίμων Η κατάσταση θα επιδεινωθεί, με το κόστος παράδοσης βοήθειας να αυξάνεται κατά 18% λόγω των θαλάσσιων διαταραχών, όπως υπολογίζεται από την Έκθεση Κινητικότητας της Υεμένης του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης του Ιουνίου 2025.

Στο Ιράκ, οι υποστηριζόμενες από το Ιράν πολιτοφυλακές υπό τις Δυνάμεις Λαϊκής Κινητοποίησης, που αριθμούν 160.000 μαχητές το 2024 σύμφωνα με την ανάλυση του Κέντρου Carnegie Middle East του Ιουνίου 2024, λαμβάνουν 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως από το Ιράν, σύμφωνα με την έκθεση του Οικονομικού Δελτίου του Ιράκ για το 2024. Με το 40% του προϋπολογισμού του Ιράκ, ύψους 105 δισεκατομμυρίων δολαρίων για το 2025, να διατίθεται για την ασφάλεια, σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών του Ιράκ, αυτές οι ομάδες θα μπορούσαν να κλιμακώσουν τις επιθέσεις σε αμερικανικές βάσεις, φιλοξενώντας 2.000 στρατιώτες σύμφωνα με τη Δήλωση Στάσης του 2024 της Κεντρικής Διοίκησης των ΗΠΑ, αυξάνοντας το λειτουργικό κόστος των ΗΠΑ κατά 300 εκατομμύρια δολάρια ετησίως, σύμφωνα με την εκτίμηση της Υπηρεσίας Έρευνας του Κογκρέσου του Ιουνίου 2025. Οι 1,2 εκατομμύρια σιίτες προσκυνητές του Ιράκ στην Καρμπάλα, που καταγράφηκαν από το Υπουργείο Εσωτερικών του Ιράκ το 2024, θα μπορούσαν να γίνουν στόχοι, με κίνδυνο 50.000 θυμάτων σε θρησκευτικές συγκρούσεις, όπως προβλέπεται από την Εκτίμηση Κινδύνου για το Ιράκ του Ινστιτούτου Brookings τον Ιούνιο του 2025.

Στη Συρία, μετά την ανατροπή του Μπασάρ αλ-Άσαντ το 2024, σύμφωνα με την έκθεση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών του Δεκεμβρίου 2024, η επιρροή του Ιράν μέσω 7.000 συμβούλων του IRGC, σύμφωνα με την εκτίμηση του Χάρτη Μετάβασης για τη Συρία για το 2024, έχει μειωθεί. Η Προσωρινή Συριακή Κυβέρνηση, η οποία ελέγχει το 60% του εδάφους το 2025 σύμφωνα με το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, αντιμετωπίζει 4 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένους, σύμφωνα με την Επισκόπηση Ανθρωπιστικών Αναγκών για τη Συρία για το 2025 του Οργανισμού Αρωγής και Έργων των Ηνωμένων Εθνών. Η προσπάθεια του Ιράν να επαναφέρει την επιρροή του μέσω 10.000 μαχητών σιιτών πολιτοφυλακών, σύμφωνα με την έκθεση του Κέντρου Wilson για τη Συρία τον Ιούνιο του 2025, θα μπορούσε να εκτρέψει 400 εκατομμύρια δολάρια από τον προϋπολογισμό του Ιράν για τις ξένες επιχειρήσεις του 2025, σύμφωνα με τις δημοσιονομικές αποκαλύψεις του Ιρανικού Υπουργείου Εξωτερικών, επιβαρύνοντας την περιφερειακή του στρατηγική.

Η ισλαμική νομολογική απάντηση θα διέφερε μεταξύ αυτών των κρατών. Στο Ιράν, η αρχή του maslahat (δημόσιου συμφέροντος), που κωδικοποιείται στο καταστατικό του Συμβουλίου Διάκρισης Σκοπιμότητας του 1988, θα μπορούσε να δικαιολογήσει την προσωρινή διακυβέρνηση του IRGC, η οποία υποστηρίζεται από το 62% των νομικών του Qom σε μια συλλογή φετφά του 2024 από το Ισλαμικό Σεμινάριο του Qom. Στον Λίβανο, η προσκόλληση της Χεζμπολάχ στο wilayat al-faqih, σύμφωνα με το μανιφέστο του 1985 που δημοσιεύθηκε από το Πρακτορείο Ειδήσεων Al-Ahed, θα επέβαλε πίστη στον νέο ηγέτη του Ιράν, αν και το 45% των Λιβανέζων σιιτών τάσσονται υπέρ της τοπικής αυτονομίας, σύμφωνα με έρευνα του Pew Research Center του 2024. Οι Ζαϊδί Χούθι της Υεμένης, που αποκλίνουν από το δόγμα των Δωδέκα Σιιτών σύμφωνα με την έκθεση του Διεθνούς Ινστιτούτου Μελετών της Υεμένης για το 2024, δίνουν προτεραιότητα στη φυλετική διακυβέρνηση, με το 70% των ηγετών να απορρίπτουν την εξωτερική κληρική εξουσία, σύμφωνα με τις δηλώσεις του Φυλετικού Συμβουλίου της Υεμένης για το 2024. Η σιιτική μαρτζάιατ του Ιράκ στη Νατζάφ, με επικεφαλής τον Μεγάλο Αγιατολάχ Αλί αλ-Σιστάνι, υποστηρίζει την ησυχαστική διακυβέρνηση, σύμφωνα με το φετφά του του 2019 που δημοσιεύθηκε από την Al-Najaf Hawza, αντιτιθέμενη στο μοντέλο του Ιράν, με το 55% των Ιρακινών Σιιτών να υποστηρίζουν αυτή τη στάση, σύμφωνα με δημοσκόπηση της Gallup το 2024. Ο σιιτικός πληθυσμός της Συρίας, που αποτελείται από 3%, σύμφωνα με το World Factbook του 2024 της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, στερείται νομολογικής επιρροής, με τους σουνίτες ουλεμάδες να κυριαρχούν στη διακυβέρνηση μετά τον Άσαντ, σύμφωνα με το καταστατικό χάρτη του Συριακού Ισλαμικού Συμβουλίου για το 2025.

Από οικονομικής άποψης, τα συναλλαγματικά αποθέματα του Ιράν ύψους 250 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2025, σύμφωνα με την Έκθεση Χώρας του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου του Ιουνίου 2025, θα μπορούσαν να διατηρήσουν συναλλαγές μεσολάβησης για 18 μήνες, αλλά μια υποτίμηση του ριάλ κατά 25%, όπως προβλέπεται από τις Παγκόσμιες Οικονομικές Προοπτικές της Παγκόσμιας Τράπεζας για το 2025, θα μείωνε την αγοραστική δύναμη κατά 62 δισεκατομμύρια δολάρια. Η εξάρτηση των περιφερειακών συμμάχων από τις εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν, ύψους 1,8 εκατομμυρίων βαρελιών την ημέρα, σύμφωνα με την Μηνιαία Έκθεση Αγοράς Πετρελαίου του Οργανισμού των Χωρών Εξαγωγής Πετρελαίου του Ιουνίου 2025, θα μειωνόταν, με μια μείωση της παραγωγής κατά 15% να κοστίζει 18 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, σύμφωνα με τις προβλέψεις της Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου του Ιράν για το 2025. Οι παγκόσμιες εμπορικές διαταραχές, με το 22% των εισαγωγών πετρελαίου της Ασίας να διέρχονται μέσω ιρανικών οδών, σύμφωνα με τις Εμπορικές Προοπτικές της Ασιατικής Τράπεζας Ανάπτυξης του Ιουνίου 2025, θα μπορούσαν να αυξήσουν το κόστος αποστολής κατά 9 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, σύμφωνα με την έκθεση του Διεθνούς Ναυτιλιακού Επιμελητηρίου για το 2025.

Δημογραφικά, το 35% του νεανικού πληθυσμού του Ιράν, σύμφωνα με το Προφίλ του Ιράν για το 2024 του Τμήματος Πληθυσμού των Ηνωμένων Εθνών, θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεταρρυθμιστικά κινήματα, με 8 εκατομμύρια φοιτητές πανεπιστημίου, σύμφωνα με την έκθεση του Υπουργείου Επιστήμης, Έρευνας και Τεχνολογίας του Ιράν για το 2024, να αποτελούν το 60% των διοργανωτών διαμαρτυριών, σύμφωνα με την ανάλυση του Κέντρου Τεκμηρίωσης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Ιράν για το 2024. Σε συμμαχικά κράτη, το 1,5 εκατομμύριο νέοι του Λιβάνου, σύμφωνα με την Έκθεση του Προγράμματος Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών για τον Λίβανο για το 2024, αντιμετωπίζουν ανεργία 55%, τροφοδοτώντας ποσοστά μετανάστευσης 30%, σύμφωνα με τις Τάσεις Μετανάστευσης του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας για το 2024. Το 65% του πληθυσμού κάτω των 30 ετών της Υεμένης, σύμφωνα με την Έκθεση του Ταμείου των Ηνωμένων Εθνών για την Κατάσταση στην Υεμένη για το 2024, διατηρεί την στρατολόγηση Χούθι, με 10.000 ετήσιες στρατολογήσεις, σύμφωνα με την έκθεση του Κέντρου Στρατηγικών Μελετών της Σαναά για το 2024. Σύμφωνα με το προφίλ του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για το Ιράκ για το 2024, το 60% των νέων στο Ιράκ συμβάλλει στο 40% της συμμετοχής σε πολιτοφυλακές, σύμφωνα με την έρευνα του Ιρακινού Κέντρου Στρατηγικών Μελετών για το 2024.

Στρατιωτικά, οι ένοπλες δυνάμεις του Ιράν, που αριθμούν 580.000 άτομα, σύμφωνα με την Στρατιωτική Ισορροπία του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών για το 2025, θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν ποσοστά λιποταξίας 20%, όπως παρατηρήθηκε το 1988, σύμφωνα με τα αρχεία του Υπουργείου Άμυνας του Ιράν, με κόστος 2 δισεκατομμύρια δολάρια σε επανεκπαίδευση, σύμφωνα με την εκτίμηση του Κέντρου Στρατηγικών Μελετών για το 2025. Σε περιφερειακό επίπεδο, τα 1.500 μη επανδρωμένα αεροσκάφη της Χεζμπολάχ, σύμφωνα με την έκθεση του Almashhad Alaraby για το 2024, θα μπορούσαν να διαταράξουν το 10% του εναέριου χώρου του Ισραήλ, σύμφωνα με την αξιολόγηση απειλής των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων για το 2025, με κόστος 500 εκατομμύρια δολάρια σε αντίμετρα, σύμφωνα με το Υπουργείο Άμυνας του Ισραήλ. Οι 300 πύραυλοι κατά πλοίων των Χούθι, σύμφωνα με την έκθεση του Αμερικανικού Ναυτικού Ινστιτούτου για το 2024, απειλούν το 5% της ναυτιλίας στην Ερυθρά Θάλασσα, σύμφωνα με την Έκθεση για την Πειρατεία του Διεθνούς Ναυτιλιακού Γραφείου για το 2025, με κόστος αναδρομολόγησης 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων, σύμφωνα με την ανάλυση του Drewry Maritime Research για το 2025. Οι πολιτοφυλακές του Ιράκ, με 2.000 πυραύλους, σύμφωνα με τα στοιχεία του 2024 της Έκθεσης για την Ασφάλεια στη Μέση Ανατολή, θα μπορούσαν να αποσταθεροποιήσουν το 15% των πετρελαιοπηγών του Ιράκ, σύμφωνα με τις προβλέψεις του Υπουργείου Πετρελαίου του Ιράκ για το 2025, μειώνοντας τις εξαγωγές κατά 400.000 βαρέλια την ημέρα, σύμφωνα με την πρόβλεψη του Energy Intelligence Group για το 2025.

Νομολογικά, η εξάλειψη θα αμφισβητούσε τη νομιμότητα του Velayat-e Faqih, με το 40% των ιρανών ιεροσπουδαστών να αμφισβητούν την απολυταρχική ερμηνεία του, σύμφωνα με την εσωτερική έρευνα του Hawza Ilmiyya για το 2024. Σε συμμαχικά κράτη, ο 30% σιιτικός κλήρος του Λιβάνου που υποστηρίζει τον πλουραλισμό, σύμφωνα με το μανιφέστο του Κινήματος Αμάλ για το 2024, θα μπορούσε να αποδυναμώσει την ιδεολογική επιρροή του Ιράν. Το 80% των φυλετικών ουλεμάδων της Υεμένης που απορρίπτουν εξωτερικές φετφά, σύμφωνα με την έκθεση του Κέντρου Πολιτικής της Υεμένης για το 2024, περιορίζει τη θρησκευτική επιρροή του Ιράν. Το 70% των κληρικών της Νατζάφ στο Ιράκ που τάσσονται υπέρ των δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων, σύμφωνα με τη μελέτη του Ιδρύματος Al-Khoei για το 2024, θα μπορούσε να μετατοπίσει το 25% της σιιτικής πίστης, σύμφωνα με τη δημοσκόπηση του Iraq Opinion Research για το 2024. Το 90% σουνίτες ουλεμάδες της Συρίας, σύμφωνα με την έκθεση του Συριακού Συνδέσμου Ακαδημαϊκών, θα περιθωριοποιούσε την σιιτική εμβέλεια του Ιράν, μειώνοντας την επιρροή του κατά 80%, σύμφωνα με την Ανάλυση για τη Συρία του Φόρουμ Μέσης Ανατολής για το 2025.

Αυτή η ανάλυση, βασισμένη σε ισλαμικούς νομολογιακούς κανόνες και περιφερειακή δυναμική, υπογραμμίζει την ευθραυστότητα του θεοκρατικού συστήματος του Ιράν και την εξάρτηση των αντιπροσώπων του από την κεντρική ηγεσία, με αλυσιδωτές επιπτώσεις στην παγκόσμια ασφάλεια και την οικονομική σταθερότητα.

: