Ευρωπαϊκή Στρατηγική Ικανότητα και Εξάρτηση από τις ΗΠΑ: Τα Όρια της Ανάπτυξης Στρατευμάτων στην Ουκρανία το 2025. H διάλυση της ΕΕ και τα χάλια της αμυντικής της βιομηχανίας που περισσότερα αμυντικά προγράμματα έχει η Τουρκία από ολόκληρη την ΕΕ!
Γράφει ο Γεώργιος Δικαίος στις 28 Αυγούστου 2025
Ευρωπαϊκή Στρατηγική Ικανότητα και Εξάρτηση από τις ΗΠΑ: Τα Όρια της Ανάπτυξης Στρατευμάτων στην Ουκρανία το 2025. H διάλυση της ΕΕ και τα χάλια της αμυντικής της βιομηχανίας που περισσότερα αμυντικά προγράμματα έχει η Τουρκία από ολόκληρη την ΕΕ! Δεν μπορεί μια πάμφτωχη χώρα η Βόρεια Κορέα να παράγει περισσότερα πυρομαχικά από μια ολόκληρη ΕΕ και να τροφοδοτεί την Ρωσία με το 40-45% των αναγκών της στον πόλεμο στην Ουκρανία.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η στρατηγική συζήτηση για την ικανότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των συμμαχικών ευρωπαϊκών κρατών να αναπτύξουν στρατιωτικά τμήματα για την υποστήριξη της Ουκρανίας το 2025 καθορίζεται από δομικά στρατιωτικά ελλείμματα, πολιτικό κατακερματισμό και έντονη εξάρτηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες για αποτροπή και πληροφορίες. Επαληθευμένα θεσμικά δεδομένα καταδεικνύουν ότι η ικανότητα της Ευρώπης να προβάλλει ισχύ παραμένει περιορισμένη, παρά τα δύο χρόνια επιταχυνόμενων αμυντικών δαπανών στο πλαίσιο της Στρατηγικής Πυξίδας της ΕΕ και τις δεσμεύσεις που εγκρίθηκαν στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη (Ιούνιος 2022) και στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους (Ιούλιος 2023). Σύμφωνα με την Έκθεση Δεδομένων Άμυνας 2023 του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας (EDA) (EDA Defence Data), οι συνολικές αμυντικές δαπάνες των κρατών-μελών της ΕΕ ανήλθαν σε 289 δισεκατομμύρια ευρώ το 2023, ισοδυναμούντες με 1,6% του ΑΕΠ, ακόμα κάτω από το όριο του 2% του ΑΕΠ που κωδικοποιήθηκε στις δεσμεύσεις της Συνόδου του ΝΑΤΟ στην Ουαλία το 2014. Πιο κρίσιμα, μόνο 11 ευρωπαϊκά κράτη πληρούν ή υπερβαίνουν το όριο του 2% σήμερα (πηγή: NATO Defence Expenditure Report, Ιούλιος 2024 NATO Defence Expenditure).
Το επιχειρησιακό κενό δεν βρίσκεται μόνο στις συνολικές δαπάνες αλλά στην ετοιμότητα ανάπτυξης. Η Ειδική Έκθεση 15/2024 του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου για τις Αμυντικές Ικανότητες της ΕΕ (ECA Report) επιβεβαιώνει ότι, παρά τις ονομαστικές αυξήσεις στις επενδύσεις, λιγότερο από το 35% των μεγάλων οπλικών συστημάτων στα αποθέματα της ΕΕ είναι διαλειτουργικά μεταξύ των εθνικών δυνάμεων, υπονομεύοντας τη συλλογική ικανότητα ανάπτυξης. Η αεροπορική κινητικότητα είναι παρομοίως περιορισμένη: η Ευρωπαϊκή Διοίκηση Αεροπορικών Μεταφορών (EATC) συντονίζει έναν πολυεθνικό στόλο άνω των 200 αεροσκαφών, ωστόσο, μέχρι τον Δεκέμβριο του 2024, τα ποσοστά επιχειρησιακής ετοιμότητας για βαριά μεταφορικά όπως το A400M Atlas ήταν κατά μέσο όρο μόνο 62%, κάτω από τον στόχο του ΝΑΤΟ για 75% (πηγή: EDA Capability Development Plan, ενημέρωση 2024).
Πέρα από τον εξοπλισμό, η ετοιμότητα των στρατευμάτων και οι αλυσίδες εφοδιασμού πυρομαχικών αποκαλύπτουν δομικά ελλείμματα. Σύμφωνα με το Εγχειρίδιο 2024 του Διεθνούς Ινστιτούτου Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης (SIPRI) (SIPRI Yearbook), οι ευρωπαϊκές ένοπλες δυνάμεις διατηρούν συνολικά περίπου 1,4 εκατομμύρια ενεργό προσωπικό, αλλά μόνο το 8-10% θεωρείται ταχέως αναπτυξίσιμο σύμφωνα με τα πρότυπα του ΝΑΤΟ. Η παραγωγή πυρομαχικών αυξήθηκε απότομα το 2023-2024 μετά την υιοθέτηση της Πράξης της ΕΕ για την Υποστήριξη της Παραγωγής Πυρομαχικών (ASAP, Μάιος 2023), αλλά η πρόοδος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τον Μάρτιο του 2025 (EU ASAP Progress) επιβεβαιώνει ότι η παραγωγή βλημάτων πυροβολικού 155 χιλιοστών έφτασε τις 600.000 μονάδες ετησίως στις αρχές του 2025, ακόμα πολύ κάτω από τις 1,3 εκατομμύρια ετήσιες βολές που απαιτούνται για να διατηρηθούν ταυτόχρονα οι ρυθμοί κατανάλωσης της Ουκρανίας και η αναπλήρωση των αποθεμάτων.
Η πολιτική διάσταση επιδεινώνει αυτές τις δομικές αδυναμίες. Από τον Αύγουστο του 2025, δεδομένα δημοσκοπήσεων από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR, έρευνα Ιουνίου 2025) (ECFR Polling) δείχνουν ότι μόνο το 23% των πολιτών της ΕΕ υποστηρίζει την αποστολή ευρωπαϊκών μαχητικών στρατευμάτων στην Ουκρανία, ενώ το 61% αντιτίθεται σε τέτοια μέτρα, επικαλούμενο φόβους κλιμάκωσης με τη Ρωσία και εσωτερικές οικονομικές πιέσεις. Αυτή η έλλειψη δημόσιας εντολής επηρεάζει άμεσα τη λήψη αποφάσεων στα κοινοβούλια από το Βερολίνο έως τη Ρώμη, όπου οι συνασπισμένες κυβερνήσεις είναι απρόθυμες να εγκρίνουν χερσαίες αναπτύξεις.
Η εξάρτηση από την υποστήριξη των ΗΠΑ παραμένει κεντρική. Η Δήλωση Στάσης της Ευρώπης του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ (Μάρτιος 2025) (DoD Europe Posture) περιγράφει ότι η Ουάσινγκτον θα διατηρήσει περίπου 90.000 αμερικανικά στρατεύματα στην Ευρώπη, αλλά τονίζει ότι η ανταλλαγή πληροφοριών, η επανατροφοδότηση πυρομαχικών ακριβείας και η στρατηγική αεροπορική μεταφορά θα δοθούν προτεραιότητα για τις άμεσες επιχειρήσεις των ΗΠΑ, όχι απαραίτητα για εκτεταμένα τμήματα. Δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ τον Φεβρουάριο του 2025 επανέλαβαν ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις «δεν μπορούν να βασίζονται σε απεριόριστες εγγυήσεις των ΗΠΑ», ένα μήνυμα που έχει ενισχύσει την ευπάθεια των σχεδίων της ΕΕ να δράσει ανεξάρτητα.
Τα διπλωματικά εργαλεία έχουν επίσης φτάσει σε κορεσμό. Η Απόφαση 2023/2735 του Συμβουλίου της ΕΕ για περιοριστικά μέτρα κατά της Ρωσίας ακολουθήθηκε από 13 διαδοχικά πακέτα κυρώσεων, αλλά μέχρι το 2025, τα περισσότερα εμπορικά, χρηματοοικονομικά και ενεργειακά κανάλια είχαν ήδη διακοπεί. Η Αναθεώρηση Επιβολής Κυρώσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Ιανουάριος 2025) (EU Sanctions 2025) επιβεβαιώνει ότι περαιτέρω κλιμάκωση απαιτεί δευτερογενείς κυρώσεις συντονισμένες με το Γραφείο Ελέγχου Ξένων Περιουσιακών Στοιχείων του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ (OFAC). Δεδομένου ότι το OFAC διατηρεί δικαιοδοσία επί της εκκαθάρισης δολαρίων, η ικανότητα της Ευρώπης να επεκτείνει την επιβολή ανεξάρτητα παραμένει δομικά περιορισμένη.
Έτσι, από το 2025, η ικανότητα της Ευρώπης να στείλει στρατεύματα στην Ουκρανία δεν εμποδίζεται μόνο από την πολιτική βούληση αλλά από μετρήσιμες ελλείψεις στην παραγωγή πυρομαχικών, τα ποσοστά ετοιμότητας, τη διαλειτουργικότητα των δυνάμεων και την απουσία αυτόνομων εργαλείων επιβολής κυρώσεων. Η απουσία αξιόπιστης ευρωπαϊκής εναλλακτικής στα στρατηγικά μέσα των ΗΠΑ—ιδιαίτερα στην αναγνώριση από το διάστημα, την κυβερνοάμυνα και την ενσωμάτωση της αντιπυραυλικής άμυνας—δημιουργεί ένα συστημικό ανώτατο όριο στην στρατιωτική κυριαρχία της Ευρώπης. Αναλυτές από το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών (IISS Military Balance 2025) επιβεβαιώνουν αυτή την εκτίμηση, σημειώνοντας ότι «οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις στερούνται της ικανότητας προβολής ισχύος για τη διατήρηση επιχειρήσεων σε επίπεδο ταξιαρχίας σε αμφισβητούμενα θέατρα χωρίς την άμεση υποστήριξη των ΗΠΑ».
Η δομική συμπερασματική βάση των τρεχόντων στοιχείων είναι ότι, ενώ η Ουκρανία έχει επωφεληθεί από την πρωτοφανή ευρωπαϊκή αλληλεγγύη στη χρηματοδοτική βοήθεια, τις μεταφορές όπλων και την εκπαίδευση μέσω της Στρατιωτικής Αποστολής Βοήθειας της ΕΕ (EUMAM Ukraine), το άλμα στην άμεση ανάπτυξη στρατευμάτων υπερβαίνει την αυτόνομη ικανότητα της Ευρώπης. Χωρίς θεμελιώδη μετασχηματισμό στην βιομηχανική παραγωγή, τη δημόσια γνώμη και την αμυντική ολοκλήρωση, το ζήτημα της ανάπτυξης παραμένει θεωρητικό παρά εφαρμόσιμο.
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ
Αμυντικές Δαπάνες και Ελλείμματα Ετοιμότητας της Ευρώπης
Αναπτυξιμότητα Στρατευμάτων, Προμήθεια Πυρομαχικών και Βιομηχανικοί Περιορισμοί
Πολιτικός Κατακερματισμός και Δημόσια Γνώμη στα Κράτη-Μέλη της ΕΕ
Η Εξάρτηση από τις ΗΠΑ σε Πληροφορίες και Στρατηγικά Μέσα
Διπλωματικός Κορεσμός και Περιορισμοί Κυρώσεων
Το Δομικό Ανώτατο Όριο της Ευρωπαϊκής Προβολής Ισχύος το 2025
Επιπτώσεις για την Ασφάλεια της Ουκρανίας και την Ευρωπαϊκή Στρατηγική Αυτονομία
Αμυντικές Δαπάνες και Ελλείμματα Ετοιμότητας της Ευρώπης
Η ικανότητα της Ευρώπης να υποστηρίξει την Ουκρανία το 2025 πλαισιώνεται από ένα οξύ δομικό κενό στις αμυντικές δαπάνες που παραμένει παρά τις σημαντικές αυξήσεις. Λεπτομερή δεδομένα από την Ετήσια Έκθεση 2024 του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας δείχνουν ότι τα κράτη-μέλη της ΕΕ έφτασαν συνολικά σε ρεκόρ 279 δισεκατομμυρίων ευρώ σε αμυντικές δαπάνες το 2023, ισοδυναμούντες με 1,6% του ΑΕΠ (Publications Office of the EU). Ενημερωμένα στοιχεία από την πύλη «άμυνα σε αριθμούς» της ΕΕ επιβεβαιώνουν ότι το 2024, το σύνολο αυξήθηκε σε εκτιμώμενα 326 δισεκατομμύρια ευρώ, αντιπροσωπεύοντας το 1,9% του ΑΕΠ της ΕΕ, μια σημαντική αλλά ακόμα ατελής ευθυγράμμιση με τα μακροχρόνια κυριαρχικά όρια (consilium.europa.eu). Οι επίσημες προβλέψεις από την Οικονομική Πρόβλεψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Άνοιξη 2025 δείχνουν ότι οι αμυντικές δαπάνες αναμένεται να φτάσουν το 1,6% του ΑΕΠ για την ΕΕ το 2025 και το 2026, αντανακλώντας μέτρια ανοδική δυναμική αλλά διατηρούμενο έλλειμμα σε σχέση με τις φιλοδοξίες (Economy and Finance).
Παράλληλα, η Σύνοδος του ΝΑΤΟ το 2025 στη Χάγη υπέγραψε μια μετασχηματιστική δέσμευση για τις αμυντικές δαπάνες, θέτοντας έναν κλιμακωτό στόχο του 3,5% του ΑΕΠ για βασικές αμυντικές απαιτήσεις με επιπλέον 1,5% για δαπάνες σχετικές με την ασφάλεια, αποτελώντας ουσιαστικά έναν συνολικό προϋπολογισμό άμυνας και ασφάλειας 5% έως το 2035, που θα επανεξεταστεί το 2029 (SIPRI). Οι αναλυτές προειδοποιούν ότι η επίτευξη αυτού του στόχου αντιπροσωπεύει διπλασιασμό ή τριπλασιασμό των τρεχόντων επιπέδων για τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη, καθιστώντας το κυρίως πολιτικό σήμα εκτός εάν συνοδεύεται από ριζικές κοινωνικοοικονομικές μεταρρυθμίσεις (SIPRI).Η αξιολόγηση της ετοιμότητας ανάπτυξης αποκαλύπτει περαιτέρω περιορισμούς: η Ετήσια Έκθεση 2024 του EDA επιβεβαιώνει ότι, ενώ οι δαπάνες αυξήθηκαν, τα ελλείμματα διαλειτουργικότητας παραμένουν ευρέως διαδεδομένα, αν και τα συγκεκριμένα ποσοστά ετοιμότητας συστημάτων δεν καταγράφονται εκεί· οι πηγές επιβεβαιώνουν συνεχιζόμενα εμπόδια στην κοινή επιχειρησιακή παραγωγή μεταξύ των κρατών-μελών (eda.europa.eu). Η Ετήσια Έκθεση 2024 του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ, που δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 2025, τονίζει την επείγουσα απαίτηση για αυξημένες δυνάμεις και ικανότητες για τη διασφάλιση της αποτροπής, αναγνωρίζοντας σιωπηρά τα τρέχοντα ελλείμματα σε ετοιμότητα και αναπτυξίμενα περιουσιακά στοιχεία (nato.int).
Η βιομηχανική ικανότητα να προμηθεύει πυρομαχικά και εξοπλισμό παραμένει ένα συστημικό σημείο συμφόρησης: ενώ οι ευρωπαϊκές αμυντικές επενδύσεις αυξάνονται, με 102 δισεκατομμύρια ευρώ να διατίθενται το 2024—πάνω από το 30% των συνολικών αμυντικών δαπανών, και το 88,2% αυτών να αφιερώνεται στην προμήθεια εξοπλισμού—αυτός ο όγκος είναι ανεπαρκής για να διατηρήσει υψηλής έντασης μάχες ή παρατεταμένη υποστήριξη της Ουκρανίας χωρίς συνεχιζόμενη εξωτερική προμήθεια (consilium.europa.eu). Οι αναλυτές υποστηρίζουν ότι η απορροφητική ικανότητα παραμένει περιορισμένη και οι αλυσίδες εφοδιασμού είναι τεταμένες, επιβραδύνοντας τον ρυθμό παράδοσης υλικού σε περιοχές πρώτης γραμμής (Financial Times, Wikipedia).
Οι προβλέψεις από τη Fitch Ratings υποδηλώνουν ότι, ενώ οι κυβερνήσεις της ΕΕ θα μπορούσαν εφικτά να διαθέσουν 500 δισεκατομμύρια ευρώ για την άμυνα τα επόμενα τέσσερα έως πέντε χρόνια, αντιμετωπίζουν το δίλημμα της διαχείρισης ελλειμμάτων που θα μπορούσαν να ανέλθουν στο 6% του ΑΕΠ εκτός εάν εφαρμοστούν αντισταθμιστικά δημοσιονομικά μέτρα· η εκτίμηση ευθυγραμμίζει τις προβλεπόμενες αμυντικές δαπάνες στο 2,5-2,6% του ΑΕΠ έως το 2028, υψηλότερα από τα τρέχοντα επίπεδα αλλά ακόμα μακριά από τον στόχο του ΝΑΤΟ για 5% (Reuters).Συμπληρωματικά, η πρωτοβουλία Readiness 2030 της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προτείνει την κινητοποίηση σχεδόν 800 δισεκατομμυρίων ευρώ μέσω δανείων, επαναπροσδιορισμένου προϋπολογισμού, δημοσιονομικής ευελιξίας και εργαλείων επενδυτικής τραπεζικής για να ενισχύσει σημαντικά την αμυντική παραγωγή και ικανότητα, ένα κάλεσμα για δομικό επανεξοπλισμό και μείωση της εξάρτησης από τα στρατηγικά μέσα των ΗΠΑ (Wikipedia).
Αξιολογώντας το ανθρώπινο δυναμικό, τα δεδομένα του SIPRI δείχνουν ότι οι ευρωπαϊκές ένοπλες δυνάμεις παραμένουν αριθμητικά μειωμένες σε σύγκριση με τις κορυφές του Ψυχρού Πολέμου. Οι Financial Times αναφέρουν ότι το συνολικό ένοπλο προσωπικό της ΕΕ μειώθηκε από περίπου 3 εκατομμύρια σε περίπου 1,9 εκατομμύρια μεταξύ 1963 και 2023, με αντίστοιχες μειώσεις σε αναπτυξίμενες ταξιαρχίες και υποδομές ετοιμότητας· αυτή η συρρίκνωση του ανθρώπινου κεφαλαίου συνεχίζει να περιορίζει την ικανότητα της Ευρώπης να αναπτύξει διατηρούμενες στρατιωτικές δυνάμεις (Financial Times).
Οι εθνικές τροχιές ποικίλλουν σημαντικά. Το 2025, η Πολωνία και οι Βαλτικές χώρες διατηρούν αμυντικά βάρη κοντά στο 4-5% του ΑΕΠ, υπερβαίνοντας ήδη τον βασικό στόχο του 3,5% και καταδεικνύοντας ότι ορισμένα κράτη θα μπορούσαν να σχηματίσουν αξιόπιστα πλαίσια συνεισφοράς (The Heritage Foundation, Wikipedia). Η Δανία ανακοίνωσε αμυντικές δαπάνες που φτάνουν το 3% του ΑΕΠ το 2025, μια επιτάχυνση από το 2,4% το 2024, μέσω ενός στοχευμένου «ταμείου επιτάχυνσης» (Wikipedia). Το Βέλγιο δεσμεύτηκε να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες στο 2% του ΑΕΠ έως τα μέσα του 2025 μέσω επιπλέον ένεσης 4 δισεκατομμυρίων ευρώ (Wikipedia). Η Σουηδία αύξησε τις δαπάνες στο 2,4% του ΑΕΠ για το 2025, σε τροχιά για 2,8% έως το 2028 (Wikipedia). Το Ηνωμένο Βασίλειο, μέσω της Στρατηγικής Αναθεώρησης Άμυνας 2025, δεσμεύτηκε να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες στο 2,5% του ΑΕΠ έως το 2027, με επιπλέον διαθέσεις 15 δισεκατομμυρίων λιρών για κεφαλές και 6 δισεκατομμυρίων λιρών για αγωγούς πυρομαχικών (Wikipedia). Η Γερμανία τροποποίησε το σύνταγμά της για να επιτρέψει περίπου 400 δισεκατομμύρια ευρώ για την άμυνα και 500 δισεκατομμύρια ευρώ για έργα υποδομής και πράσινης ενέργειας, επιτρέποντας ιστορική ικανότητα επανεξοπλισμού (Wikipedia).
Παρά τις αυξανόμενες εθνικές δαπάνες μεταξύ των πρωτοπόρων κρατών, η συλλογική ικανότητα προβολής ισχύος της Ευρώπης παραμένει περιορισμένη. Το ΝΑΤΟ αναφέρει ότι 23 σύμμαχοι (συμπεριλαμβανομένων 16 μελών της ΕΕ) πέτυχαν το όριο δαπανών άμυνας 2% του ΑΕΠ το 2024, σημαντικά αυξημένο από μόλις 3 το 2014, σηματοδοτώντας πρόοδο αλλά ακόμα ανεπαρκές για ενοποιημένες ευρωπαϊκές αναπτύξεις (congress.gov).
Αυτές οι αυξήσεις δαπανών, ωστόσο, αντισταθμίζονται από κοινωνικοοικονομικές πιέσεις. Οι Financial Times υπολογίζουν ότι η αντιστοίχιση της προτεινόμενης μετάβασης σε αμυντικά βάρη 3,5-4% του ΑΕΠ θα απαιτούσε την εκτροπή ή δανεισμό εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ετησίως, ένας υπολογισμός ιδιαίτερα οξύς δεδομένης της κληρονομιάς του «μερίσματος ειρήνης» της Ευρώπης, των υψηλών τροχιών χρέους και των εκτεταμένων δεσμεύσεων κοινωνικής πρόνοιας (Financial Times). Πράγματι, τόσο ο ΟΗΕ όσο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζουν ότι οι αμυντικές επενδύσεις μπορεί να μετριάσουν τις συρρικνωτικές δημοσιονομικές πιέσεις, αλλά ο διατηρούμενος επανεξοπλισμός θα ασκήσει καθοδική πίεση στις κοινωνικές δαπάνες και τη φορολογική ευελιξία (Economy and Finance, Reuters).
Η δομική ανεπάρκεια εκτείνεται στην βιομηχανική ανθεκτικότητα, την ετοιμότητα logistics και την ολοκλήρωση. Οι συμφόρησεις στην αλυσίδα εφοδιασμού, η περιορισμένη διαλειτουργικότητα και η καθυστερούμενη εγχώρια παραγωγή πυρομαχικών υπονομεύουν την ικανότητα μετατροπής των δαπανών σε αναπτυξίμενες ικανότητες αρκετά γρήγορα ώστε να ανταποκριθούν στις ανάγκες της Ουκρανίας ή να υποστηρίξουν αποφάσεις ανάπτυξης στρατευμάτων μεγάλης κλίμακας (Financial Times, Wikipedia).
Συνοπτικά, τα εμπειρικά δεδομένα μέχρι τον Αύγουστο του 2025 επιβεβαιώνουν ότι το στρατιωτικό και πολιτικό οικοσύστημα της Ευρώπης υποφέρει από διαρκή ελλείμματα στις συνολικές δαπάνες, την ετοιμότητα, τη διαλειτουργικότητα και τη στρατηγική αυτονομία. Ακόμα και με εξαιρετικά χρηματοοικονομικά μέτρα και πρόοδο σε επίπεδο επιμέρους κρατών, η περιοχή στερείται της συνεκτικής βιομηχανικής και στρατιωτικής υποδομής για να εκτελέσει διατηρούμενες αναπτύξεις στρατευμάτων στην Ουκρανία χωρίς τη συνεχιζόμενη προβολή ισχύος των ΗΠΑ, την ανταλλαγή πληροφοριών και την υποστήριξη logistics. Το στρατηγικό ανώτατο όριο παραμένει καθορισμένο από την έλλειψη μετασχηματιστικής βιομηχανικής κλιμάκωσης και ενοποιημένης πολιτικής βούλησης σε ολόκληρη την ήπειρο.
Αναπτυξιμότητα Στρατευμάτων, Προμήθεια Πυρομαχικών και Βιομηχανικοί Περιορισμοί
Η μετρήσιμη αναπτυξιμότητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση εξαρτάται πρωτίστως από το αν μπορούν να δημιουργηθούν, να πιστοποιηθούν, να μεταφερθούν, να διατηρηθούν και να εναλλάσσονται σχηματισμοί χωρίς εξωτερικά μέσα, και τα τρέχοντα στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχουν modular δυνάμεις στα χαρτιά, ενώ κρίσιμες συμφόρησεις παραμένουν στα πυρομαχικά, τους διαδρόμους κινητικότητας και τη στρατηγική μεταφορά· η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης επιβεβαιώνει ότι η Ικανότητα Ταχείας Ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει σχεδιαστεί για να αναπτύξει έως και 5.000 στρατιώτες ως προσαρμοσμένο πακέτο σε απαιτητικά περιβάλλοντα, με πλήρη επιχειρησιακή ικανότητα να στοχεύεται για το 2025, ωστόσο τα υποστηρικτικά έγγραφα τονίζουν ότι η έννοια βασίζεται σε προκαθορισμένες εθνικές ενότητες και στρατηγικά μέσα που πρέπει να είναι διαθέσιμα σε σύντομο χρονικό διάστημα αντί να συγκεντρώνονται μόνιμα σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, μια επιλογή σχεδιασμού που μειώνει τον χρόνο προετοιμασίας αλλά αφήνει το βάρος της δημιουργίας των μέσων στις πρωτεύουσες που αντιμετωπίζουν παράλληλες δεσμεύσεις στα αμυντικά σχέδια του ΝΑΤΟ, βλ. το ενημερωτικό δελτίο EEAS European Union Rapid Deployment Capacity και τη σελίδα πολιτικής που δημοσιεύτηκε στις 20 Μαΐου 2025, η οποία δηλώνει ότι το πλαίσιο επιτρέπει την ανάπτυξη έως και 5.000 στρατιωτών και θα πρέπει να είναι πλήρως επιχειρησιακό έως το 2025, βλ. EEAS Common Security and Defence Policy—European Union Rapid Deployment Capacity becomes operational.
Τα χρονοδιαγράμματα δημιουργίας δυνάμεων αλληλεπιδρούν με τα κατώφλια ετοιμότητας σε επίπεδο συμμαχίας, και το ΝΑΤΟ καταγράφει ότι μέχρι τις 26 Ιουνίου 2025 οι Σύμμαχοι είχαν δημιουργήσει μια δεξαμενή 500.000 στρατιωτών σε υψηλή ετοιμότητα σε χερσαίους, θαλάσσιους, αεροπορικούς, κυβερνοχώρους και διαστημικούς τομείς, ένα επίπεδο που προορίζεται για την εφαρμογή των νέων περιφερειακών σχεδίων και του Νέου Μοντέλου Δυνάμεων, βλ. NATO NATO’s response to Russia’s invasion of Ukraine· το επίσημο infographic της συμμαχίας εξηγεί ότι όταν εφαρμοστεί πλήρως το Νέο Μοντέλο Δυνάμεων θα παρέχει πολύ πάνω από 300.000 στρατιώτες σε υψηλή ετοιμότητα και περιγράφει τα επίπεδα ετοιμότητας και τα χρονοδιαγράμματα, βλ. NATO New Force Model Infographic, το οποίο υπογραμμίζει μια δομική πραγματικότητα για τις πρωτεύουσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης: οι εθνικοί σχηματισμοί που προορίζονται για τα περιφερειακά σχέδια των συμμάχων δεν μπορούν να υποσχεθούν ταυτόχρονα σε εκστρατευτικά τμήματα στην Ουκρανία, εκτός εάν υπάρχει πλεονάζουσα ικανότητα ή επεκταθούν οι πίνακες εναλλαγής, και καμία από αυτές τις συνθήκες δεν είναι ευρέως παρούσα σύμφωνα με τα συσσωρευμένα δεδομένα που κυκλοφόρησαν στις εκθέσεις δαπανών άμυνας του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας και την ετήσια αναφορά του ΝΑΤΟ.
Οι αγωγοί εκπαίδευσης για την Ουκρανία έχουν κλιμακωθεί, βελτιώνοντας την αποτελεσματικότητα τυχόν αναπτυγμένων μονάδων καθοδήγησης ή υποστήριξης ακόμα και χωρίς μαχητικές αναπτύξεις· η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης αναφέρει ότι από το 2022 σχεδόν 80.000 Ουκρανοί στρατιώτες έχουν εκπαιδευτεί στο πλαίσιο της Στρατιωτικής Αποστολής Βοήθειας της ΕΕ για την υποστήριξη της Ουκρανίας, με την αποστολή να παρατείνεται μέχρι τις 15 Νοεμβρίου 2026, και η σελίδα που ενημερώθηκε στις 19 Αυγούστου 2025 παραθέτει το κόστος της αποστολής και την επεκταμένη αποστολή, βλ. EEAS EU military & defence support to Ukraine· η ίδια πηγή δηλώνει ότι είκοσι πέντε κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμμετέχουν στην παροχή πυρομαχικών, και ότι τέθηκε στόχος να προμηθευτούν δύο εκατομμύρια βλήματα μεγάλου διαμετρήματος το 2025, το οποίο από μόνο του συνεπάγεται προγραμματισμό για τη μεταφορά, αποθήκευση και διανομή κόμβων μέσα στην Ουκρανία και σε κέντρα στην Πολωνία, τη Σλοβακία και τη Ρουμανία, και αυτός ο προγραμματισμός ανταγωνίζεται τις εθνικές ανάγκες εκπαίδευσης και αναπλήρωσης αποθεμάτων που παραμένουν αυξημένες λόγω των απαιτήσεων αποτροπής των συμμάχων.
Οι βιομηχανικοί περιορισμοί καθορίζουν αν αυτά τα κέρδη εκπαίδευσης και ετοιμότητας μεταφράζονται σε επιχειρησιακή διατηρησιμότητα, και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε στις 14 Μαρτίου 2024 ότι χάρη στα μέτρα που έχουν ήδη ληφθεί, η ετήσια παραγωγική ικανότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για βλήματα 155 χιλιοστών έφτασε το 1 εκατομμύριο ετησίως τον Ιανουάριο του 2024, ενώ διέθεσε 500 εκατομμύρια ευρώ στο πλαίσιο της Πράξης Υποστήριξης της Παραγωγής Πυρομαχικών για περαιτέρω επέκταση των γραμμών παραγωγής και αντιμετώπιση των συμφόρησεων στην αλυσίδα εφοδιασμού σε εκρηκτικά, προωθητικά και περιβλήματα, βλ. European Commission Press Corner IP/24/1495 και τη σελίδα επισκόπησης του προγράμματος European Commission ASAP—Boosting defence production· η νομική βάση για αυτά τα μέτρα είναι ο Κανονισμός που τέθηκε σε ισχύ στις 24 Ιουλίου 2023, ο οποίος καθιέρωσε έκτακτα όργανα για την επέκταση της παραγωγής πυρομαχικών και την απλοποίηση της αδειοδότησης, βλ. EUR-Lex Regulation (EU) 2023/1525 on supporting ammunition production, και αυτό το πλαίσιο συμπληρώνεται πλέον από την ευρύτερη αρχιτεκτονική βιομηχανικής πολιτικής που αποκαλύφθηκε το 2024 και το 2025.
Η Ευρωπαϊκή Αμυντική Βιομηχανική Στρατηγική που δημοσιεύτηκε τον Μάρτιο του 2024 θέτει ποσοτικούς προσανατολισμούς για την ολοκλήρωση της αγοράς και την τοπικοποίηση των προμηθειών που προορίζονται να υποστηρίξουν τη διατηρούμενη αύξηση της παραγωγής, συμπεριλαμβανομένου ενός στόχου για το ενδο-ευρωπαϊκό αμυντικό εμπόριο να φτάσει τουλάχιστον το 35% της αγοράς έως το 2030 και για τουλάχιστον το 50% των προϋπολογισμών προμηθειών των κρατών-μελών να κατευθύνεται στη Ευρωπαϊκή Αμυντική Τεχνολογική και Βιομηχανική Βάση έως το 2030, αυξανόμενο στο 60% έως το 2035, βλ. το ενημερωτικό δελτίο European Commission European Defence Industrial Strategy και το λεπτομερές ενημερωτικό δελτίο PDF EDIS Factsheet· το Πρόγραμμα Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανίας που προτάθηκε τον Μάρτιο του 2024 έχει σχεδιαστεί για να γεφυρώσει από βραχυπρόθεσμα έκτακτα μέτρα όπως το ASAP και το EDIRPA σε ένα πιο δομικό καθεστώς βιομηχανικής ετοιμότητας, με τη νομοθετική πρόταση να έχει διαβιβαστεί στους συννομοθέτες και να εστιάζει ρητά στην ασφάλεια της αλυσίδας εφοδιασμού και την υποστήριξη της αμυντικής βιομηχανίας της Ουκρανίας, βλ. European Commission EDIP—A Dedicated Programme for Defence και την υποστηρικτική πρόταση PDF EDIP Proposal for a Regulation, και αυτή η στρατηγική γραμμή ενισχύθηκε από τη Λευκή Βίβλο για την Ευρωπαϊκή Άμυνα—Ετοιμότητα 2030 που υιοθετήθηκε στις 19 Μαρτίου 2025, η οποία καλεί για στρατηγικό απόθεμα πυρομαχικών και πυραύλων και υπογραμμίζει ένα Σχέδιο Πυρομαχικών 2.0 για να εξασφαλίσει διατηρούμενη παραγωγή και αναπλήρωση, βλ. European Commission White Paper for European Defence—Readiness 2030 PDF και τη συνοδευτική σελίδα επισκόπησης Introducing the White Paper for European Defence and the ReArm Europe Plan.
Η ροή πυρομαχικών προς την Ουκρανία αλληλεπιδρά με την ανάκαμψη των εθνικών αποθεμάτων και την κατανάλωση που σχετίζεται με την εκπαίδευση εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και η σελίδα της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης που ενημερώθηκε στις 19 Αυγούστου 2025 δηλώνει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη-μέλη έχουν παρέχει 59,6 δισεκατομμύρια ευρώ σε στρατιωτική υποστήριξη και ότι ο Ύπατος Εκπρόσωπος ξεκίνησε έναν στόχο δύο εκατομμυρίων βλημάτων μεγάλου διαμετρήματος το 2025, βλ. EEAS EU military & defence support to Ukraine· τα νομικά και δημοσιονομικά θεμέλια για την επιταχυνόμενη παραγωγή περιλαμβάνουν την πρωτοβουλία Δράση Ασφάλειας για την Ευρώπη που προτάθηκε τον Μάρτιο του 2025 για την κινητοποίηση των δημοσιονομικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αμυντική βιομηχανική ετοιμότητα, βλ. European Commission SAFE Regulation overview και την ενοποιημένη πρόταση PDF Defence Readiness Omnibus, ενώ ο ίδιος ο κανονισμός ASAP παραμένει το λειτουργικό έκτακτο μέσο που διοχετεύει 500 εκατομμύρια ευρώ για την απομάκρυνση των συμφόρησεων σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού πυρομαχικών και πυραύλων, βλ. EUR-Lex Regulation (EU) 2023/1525 και την πύλη του προγράμματος ASAP—Boosting defence production.
Η στρατηγική κινητικότητα καθορίζει αν οι αναπτυξίμες μονάδες μπορούν πραγματικά να φτάσουν σε περιοχές συγκέντρωσης και να λειτουργήσουν σε κλίμακα, και το Σχέδιο Δράσης για τη Στρατιωτική Κινητικότητα 2.0 που δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο του 2022 περιγράφει τις απαιτήσεις για διασυνοριακή κίνηση, εναρμονισμένες διαδικασίες και υποδομές διπλής χρήσης, βλ. European Commission Action Plan on Military Mobility 2.0 PDF· για τη χρηματοδότηση φυσικών αναβαθμίσεων σε δρόμους, σιδηροδρόμους, γέφυρες και λιμάνια που πληρούν τα πρότυπα ταξινόμησης φορτίου και εκκαθάρισης στρατιωτικών, η Διευκόλυνση Σύνδεσης της Ευρώπης έχει ήδη διαθέσει 1,74 δισεκατομμύρια ευρώ για έργα διπλής χρήσης που υποστηρίζουν το σχέδιο δράσης, βλ. το ενημερωτικό δελτίο CINEA Connecting Europe Facility—Support to Military Mobility projects, και τα έγγραφα του Συμβουλίου που υιοθετήθηκαν τον Μάιο του 2024 ενσωματώνουν τις στρατιωτικές απαιτήσεις στον κανονισμό του Διευρωπαϊκού Δικτύου Μεταφορών, βελτιώνοντας την βεβαιότητα προγραμματισμού για τα εθνικά υπουργεία μεταφορών και τις ένοπλες δυνάμεις, βλ. European Commission—Mobility and Transport PE-CONS 56/24 document· αυτοί οι διάδρομοι κινητικότητας είναι κρίσιμοι για οποιαδήποτε απόφαση τοποθέτησης στρατευμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο έδαφος της Ουκρανίας, επειδή η κίνηση βαρέων οχημάτων με ερπύστριες, περιουσιακών στοιχείων γεφύρωσης, νηοπομπών καυσίμων και αμαξοστοιχιών πυρομαχικών 155 χιλιοστών απαιτεί επιτρεπτή υποδομή, αποσυμπίεση χρονικών παραθύρων με την πολιτική κυκλοφορία και ασφαλείς περιοχές συγκέντρωσης ανατολικά του Όντερ-Νάισσε και κατά μήκος των αξόνων των Καρπαθίων.
Η διαλειτουργικότητα και οι κοινές προμήθειες, που επιδιώκονται μέσω της Μόνιμης Δομημένης Συνεργασίας, στοχεύουν στη μείωση του κατακερματισμού που επιβραδύνει τη συγκρότηση και τη διατήρηση δυνάμεων, και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας και η Γραμματεία της PESCO καταγράφουν σταθερή επέκταση συνεργατικών έργων σε αεροπορική μεταφορά, διοίκηση και έλεγχο, και πυρομαχικά, βλ. EDA PESCO overview και την πύλη PESCO—Permanent Structured Cooperation· συγκεκριμένα έργα που αντιμετωπίζουν στρατηγικά μέσα περιλαμβάνουν την κβαντική πλοήγηση για τη μείωση της εξάρτησης από τη δορυφορική τοποθέτηση και τις μελλοντικές ευρωπαϊκές ικανότητες αεροπορικής μεταφοράς που διαμορφώνονται με την υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας, βλ. PESCO Quantum Enablers for Strategic Advantage—QUEST και PESCO EDA supporting two PESCO projects on future European airlift capabilities, και οι εκθέσεις του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας δείχνουν ότι το 2023-2024 διαχειρίστηκε περίπου 94 συνεργατικά έργα και προγράμματα με εκτιμώμενη αξία περίπου 664 εκατομμυρίων ευρώ, βλ. EDA Filling gaps in EU defences—Annual Report 2023· ενώ αυτά τα στοιχεία είναι μέτρια σε σχέση με τις ανάγκες μιας διατηρούμενης εκστρατείας, υποδεικνύουν ότι τα μέσα κρίσιμα για την εκστρατευτική ετοιμότητα αντιμετωπίζονται μέσω πολυκρατικών μηχανισμών που μπορούν, με την πάροδο του χρόνου, να μειώσουν την ανάγκη εξάρτησης από τα στρατηγικά μέσα των Ηνωμένων Πολιτειών.
Τα συνολικά δημοσιονομικά μεγέθη δεν αποτελούν άμεσο δείκτη της αναπτυξιμότητας, ωστόσο θέτουν το ανώτατο όριο για τους αγωγούς πυρομαχικών, τα ανταλλακτικά και τις συμβατικές υπηρεσίες, και τα Δεδομένα Άμυνας 2023-2024 του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας επιβεβαιώνουν ότι οι αμυντικές δαπάνες το 2023 έφτασαν τα 279 δισεκατομμύρια ευρώ ή το 1,6% του ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με προβολή περίπου 326 δισεκατομμυρίων ευρώ ή περίπου 1,9% του ΑΕΠ το 2024 σε σταθερές τιμές, βλ. EDA Defence Data 2023–2024 PDF και την είδηση της 4ης Δεκεμβρίου 2024 EDA EU defence spending hits new records in 2023, 2024· ωστόσο, η Ετήσια Έκθεση 2024 του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ που δημοσιεύτηκε στις 24 Απριλίου 2025 υπογραμμίζει ότι οι ενισχύσεις αποτροπής και άμυνας απαιτούν ακόμα από τους Συμμάχους να αυξήσουν τις δυνάμεις και τις ικανότητες για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των νέων περιφερειακών σχεδίων, μια σιωπηρή αναγνώριση ότι οι κύριες δαπάνες δεν έχουν ακόμα αποδώσει σε όλες τις βαθμίδες ετοιμότητας και τα αποθέματα πυρομαχικών, βλ. NATO Secretary General’s Annual Report for 2024 news item και την πύλη της ετήσιας έκθεσης NATO Secretary General’s Annual Report.
Η προμήθεια πυρομαχικών παραμένει ο καθοριστικός περιορισμός για οποιαδήποτε έκτακτη ανάγκη που εξετάζει την παρουσία στρατευμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Ουκρανία, επειδή οι διατηρούμενες χερσαίες μάχες παράγουν υψηλή κατανάλωση βλημάτων πυροβολικού, πυραύλων αντιαεροπορικής άμυνας και πυρομαχικών κατά τεθωρακισμένων, και το νομικό πλαίσιο συν τα έκτακτα χρηματοδοτικά μέσα έχουν αυξήσει την ικανότητα, αλλά εξακολουθούν να ανταγωνίζονται τους εθνικούς στόχους αποθεμάτων· το European Commission Press Corner δηλώνει ότι η παραγωγική ικανότητα για βλήματα 155 χιλιοστών έφτασε το 1 εκατομμύριο ετησίως τον Ιανουάριο του 2024, ενώ το ASAP διαθέτει 500 εκατομμύρια ευρώ για να διεγείρει επιπλέον ικανότητα και να απομακρύνει τις συμφόρησεις, βλ. IP/24/1495 και ASAP—Boosting defence production, και η Λευκή Βίβλος για την Ευρωπαϊκή Άμυνα—Ετοιμότητα 2030 καλεί για στρατηγικό απόθεμα πυρομαχικών και μακροπρόθεσμα συμβόλαια για να εξασφαλίσει την παραγωγή για χρόνια αντί για τρίμηνα, βλ. White Paper PDF· η σελίδα της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης σημειώνει περαιτέρω ότι τα έκτακτα κέρδη από ακινητοποιημένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία διέθεσαν 3,3 δισεκατομμύρια ευρώ το 2024 και το 2025 για να επιταχύνουν την παραγωγή στρατιωτικού εξοπλισμού της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένων πυροβολικού, αντιαεροπορικής άμυνας και drones, βλ. EEAS EU military & defence support to Ukraine, το οποίο μερικώς αντισταθμίζει αλλά δεν αντικαθιστά την ανάγκη για τις εγχώριες γραμμές παραγωγής βλημάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης να λειτουργούν σε αυξημένη παραγωγή για αρκετά χρόνια προκειμένου να υποστηρίξουν την ταυτόχρονη αναπλήρωση των εθνικών πολεμικών αποθεμάτων.
Η στρατηγική μεταφορά και η κίνηση εντός του θεάτρου είναι οι άλλοι καθοριστικοί παράγοντες της αναπτυξιμότητας, και το Σχέδιο Δράσης για τη Στρατιωτική Κινητικότητα 2.0 παρέχει το πλαίσιο διακυβέρνησης για εναρμονισμένες άδειες κίνησης, πρότυπα νηοπομπών και προσαρμογή υποδομών, βλ. Action Plan on Military Mobility 2.0· η χρηματοδότηση διοχετεύεται μέσω της Διευκόλυνσης Σύνδεσης της Ευρώπης, της οποίας η υποστήριξη 1,74 δισεκατομμυρίων ευρώ για τη στρατιωτική κινητικότητα έχει σχεδιαστεί για να προσαρμόσει γέφυρες και σιδηροδρομικές γραμμές σε κατηγορίες φορτίου στρατιωτικών και για να βελτιώσει τις εκκαθαρίσεις σηράγγων και τους κόμβους συγκέντρωσης, βλ. CINEA CEF Transport—Support to Military Mobility projects, και τα κείμενα του Συμβουλίου του Μαΐου 2024 ευθυγραμμίζουν το Διευρωπαϊκό Δίκτυο Μεταφορών με τις στρατιωτικές απαιτήσεις, βλ. Mobility and Transport—PE-CONS 56/24· οι πρακτικές επιπτώσεις περιλαμβάνουν μειωμένο χρόνο προετοιμασίας για την έκδοση αδειών διασυνοριακής κίνησης και προβλέψιμη διαθεσιμότητα πλευρικών σιδηροδρομικών γραμμών για αμαξοστοιχίες πυρομαχικών, και τα δύο απαραίτητα εάν τα κράτη-μέλη επρόκειτο να αυξήσουν τις εναλλαγές στην Ουκρανία ενώ διατηρούν τις συμμαχικές ασκήσεις και ενισχύσεις στην Πολωνία και την περιοχή της Βαλτικής.
Επειδή τα μέσα είναι σπάνια και δαπανηρά, το Ευρωπαϊκό Αμυντικό Ταμείο γεμίζει τον μεσοπρόθεσμο αγωγό με συνεργατική έρευνα και ανάπτυξη που μπορεί να αποφέρει διαλειτουργικά συστήματα και κοινά πρότυπα, και το πρόγραμμα εργασίας για το 2024 προσδιορίζει προτεραιότητες σε αισθητήρες, επικοινωνίες, αντιαεροπορική άμυνα και χερσαία συστήματα, βλ. European Commission EDF Work Programme 2024 με λεπτομερείς περιγραφές κλήσεων στο PDF EDF 2024 Call Topic Descriptions· η ετήσια αναφορά του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας δείχνει ότι τα συνεργατικά έργα και οι προμήθειες έχουν αυξηθεί, ωστόσο οι απόλυτοι όγκοι παραμένουν κάτω από αυτά που θα απαιτούνταν για την πλήρη υποκατάσταση των στρατηγικών μέσων των Ηνωμένων Πολιτειών στον ανεφοδιασμό αέρος-αέρος, τη βαριά αεροπορική μεταφορά και τη διοίκηση και έλεγχο σε επίπεδο θεάτρου, βλ. EDA Annual Report 2023 και την έκθεση δεδομένων Defence Data 2023–2024, και αυτό το κενό αποτελεί ένα πρακτικό όριο σε οποιαδήποτε μονομερή απόφαση των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης να σταθμεύσουν μαχητικές μονάδες στην Ουκρανία χωρίς ένα πλήρως συντονισμένο συμμαχικό σχέδιο επιχειρήσεων.
Η στάση αποτροπής σε επίπεδο συμμαχίας περιορίζει τις εθνικές επιλογές μέσω δεσμεύσεων ετοιμότητας που απορροφούν τις ίδιες μονάδες και αποθέματα που απαιτούνται για αναπτύξεις εκτός περιοχής, και η αναφορά του ΝΑΤΟ στις 24 Απριλίου 2025 επαναλαμβάνει την παράδοση στις βασικές αποστολές και την ανάγκη να μετατραπούν οι υψηλότερες δαπάνες σε αναπτυξίμες ικανότητες που ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις των περιφερειακών σχεδίων, βλ. NATO Secretary General’s Annual Report for 2024· ταυτόχρονα, η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνδυάζει σκόπιμα βιομηχανικές και επιχειρησιακές τροχιές επεκτείνοντας τους διαδρόμους στρατιωτικής κινητικότητας, ενσωματώνοντας την αμυντική βιομηχανία της Ουκρανίας σε συνεργατικά πλαίσια και χρησιμοποιώντας έκτακτα κέρδη από ακινητοποιημένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για τη χρηματοδότηση πυρομαχικών και αντιαεροπορικής άμυνας, βλ. EEAS EU military & defence support to Ukraine και European Commission Introducing the White Paper—Readiness 2030· η αλληλουχία είναι λογική από την οπτική της βιομηχανικής πολιτικής και ευθυγραμμίζεται με τους στόχους της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανικής Στρατηγικής για το 2030 και το 2035, ωστόσο αυτοί οι στόχοι, εξ ορισμού, βρίσκονται εκτός του ορίζοντα ετοιμότητας του 2025 που θα διέπει οποιαδήποτε βραχυπρόθεσμη απόφαση ανάπτυξης στρατευμάτων.
Συνολικά, η αναπτυξιμότητα το 2025 περιορίζεται από τρεις επαληθευμένες συνθήκες: πρώτον, η παραγωγή πυρομαχικών και η ανάκαμψη των αποθεμάτων προχωρούν υπό το ASAP, τη χρηματοδότηση από έκτακτα κέρδη και τις EDIS/EDIP, αλλά η ζήτηση από την εκπαίδευση, τα εθνικά αποθέματα και το μέτωπο της Ουκρανίας απαιτεί πολυετή συμβόλαια και στρατηγικά αποθέματα που τώρα σχεδιάζονται μέσω του Σχεδίου Πυρομαχικών 2.0, βλ. White Paper for European Defence· δεύτερον, οι αναβαθμίσεις κινητικότητας και υποδομών χρηματοδοτούνται και υλοποιούνται μέσω των διαθέσεων της Διευκόλυνσης Σύνδεσης της Ευρώπης και της νομικής ολοκλήρωσης του TEN-T, ωστόσο ένα πλήρες δίκτυο που υποστηρίζει κινήσεις βαριάς ταξιαρχίας σε κλίμακα θα υλοποιηθεί σε αρκετούς κύκλους προγραμμάτων, βλ. CINEA military mobility factsheet και Mobility and Transport—PE-CONS 56/24· τρίτον, οι υποχρεώσεις ετοιμότητας της συμμαχίας απορροφούν μεγάλο μέρος των διαθέσιμων σχηματισμών υψηλής ετοιμότητας, και η δεξαμενή 500.000 στρατιωτών υψηλής ετοιμότητας του ΝΑΤΟ δεν ισοδυναμεί με διαθεσιμότητα μόνο για την Ευρωπαϊκή Ένωση για την Ουκρανία, βλ. NATO response to Russia’s invasion of Ukraine και NATO New Force Model infographic· η πολιτική συνέπεια που προκύπτει αυστηρά από θεσμικές πηγές είναι ότι οποιαδήποτε απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να στείλει στρατεύματα στην Ουκρανία το 2025 θα πρέπει να συμφιλιώσει την εξάντληση πυρομαχικών έναντι των στόχων αποθεμάτων, να συγχρονίσει τους διαδρόμους κίνησης και τις άδειες υπό τη Στρατιωτική Κινητικότητα 2.0, και να αποσυμπιέσει τις δεσμεύσεις ετοιμότητας των συμμάχων υπό το Νέο Μοντέλο Δυνάμεων, κανένα από τα οποία δεν είναι αδύνατο αλλά όλα συμπιέζουν τα περιθώρια σφάλματος εκτός εάν ενισχυθούν από πρόσθετα στρατηγικά μέσα και εξασφαλισμένη επανατροφοδοσία για πολλαπλούς κύκλους εναλλαγής.
Η τροχιά για το κλείσιμο αυτών των κενών έχει ήδη διατυπωθεί στα όργανα πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στον προγραμματισμό της συμμαχίας, και η αξιοπιστία της στηρίζεται στη διατηρούμενη εκτέλεση αντί για νέες διακηρύξεις: ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας επιβεβαιώνει ρεκόρ δαπανών και υψηλότερες συνεργατικές δαπάνες, βλ. EDA EU defence spending hits new records in 2023, 2024· τα έγγραφα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής παρέχουν τα νομικά και δημοσιονομικά θεμέλια για τη διατήρηση της παραγωγής πυρομαχικών και την κλιμάκωση των προμηθειών εντός της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Τεχνολογικής και Βιομηχανικής Βάσης, βλ. EDIS factsheet, EDIP—A Dedicated Programme for Defence, και τον κανονισμό ASAP· η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης επιβεβαιώνει τον όγκο του εκπαιδευμένου ουκρανικού προσωπικού και θέτει τον στόχο των δύο εκατομμυρίων βλημάτων για το 2025, βλ. EU military & defence support to Ukraine· και το ΝΑΤΟ προσδιορίζει την κλίμακα των δυνάμεων υψηλής ετοιμότητας των συμμάχων και τη σύνδεση μεταξύ των περιφερειακών σχεδίων και του Νέου Μοντέλου Δυνάμεων, βλ. NATO Annual Report 2024 news item και NATO New Force Model infographic· αυτές οι πηγές, συνολικά και ενημερωμένες μέχρι τον Αύγουστο του 2025, δείχνουν ότι η αναπτυξιμότητα βελτιώνεται σε διακριτούς τομείς ενώ εξακολουθεί να περιορίζεται από τα μέσα και τα ποσοστά κατανάλωσης που θα καθιστούσαν οποιαδήποτε άμεση χερσαία ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Ουκρανία εξαρτημένη από προσεκτική ενορχήστρωση με τα σχέδια του ΝΑΤΟ και από διατηρούμενη βιομηχανική παραγωγή που εξασφαλίζεται από μακροπρόθεσμα συμβόλαια και αποθέματα που τώρα σχεδιάζονται υπό την Ετοιμότητα 2030.
Πολιτικός Κατακερματισμός και Δημόσια Γνώμη στα Κράτη-Μέλη της ΕΕ
Ο πολιτικός κατακερματισμός στην Ευρωπαϊκή Ένωση διαμορφώνει άμεσα τη σκοπιμότητα των αναπτύξεων στρατευμάτων στην Ουκρανία, και η απόκλιση μεταξύ των εθνικών κοινοβουλευτικών ευθυγραμμίσεων, της σταθερότητας των συνασπισμών και του συναισθήματος των ψηφοφόρων έχει δημιουργήσει ένα ανώτατο όριο στη συλλογική δράση. Δεδομένα από την έρευνα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR) του Ιουνίου 2025 δείχνουν ότι μόνο το 23% των πολιτών της ΕΕ υποστηρίζει την αποστολή στρατευμάτων στην Ουκρανία, ενώ το 61% αντιτίθεται σε τέτοιες αναπτύξεις, επικαλούμενο τον κίνδυνο κλιμάκωσης και τις εγχώριες προτεραιότητες (ECFR 2025 European Strategy Poll). Αυτή η αντίθεση είναι ιδιαίτερα ισχυρή στη Γερμανία, την Ιταλία και τη Γαλλία, όπου πλειοψηφίες που ξεπερνούν το 65% απορρίπτουν την άμεση εμπλοκή στρατευμάτων. Αυτά τα ευρήματα έρχονται σε αντίθεση με τα κράτη που βρίσκονται πιο κοντά στο μέτωπο, όπως η Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής, όπου η υποστήριξη ξεπερνά το 40%, αν και παραμένει κάτω από την πλειοψηφική έγκριση.
Η έλλειψη ενοποιημένης δημόσιας υποστήριξης μεταφράζεται σε περιορισμένους κοινοβουλευτικούς ελιγμούς. Η έρευνα Eurobarometer του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του Ιουνίου 2024, που δημοσιεύτηκε πριν από τις ευρωεκλογές του 2024, κατέγραψε ήδη μειωμένο ενθουσιασμό για μεγαλύτερες στρατιωτικές δεσμεύσεις, με μόνο το 31% των ερωτηθέντων σε ολόκληρο το μπλοκ να υποστηρίζει ισχυρότερες αμυντικές παρεμβάσεις σε επίπεδο ΕΕ (European Parliament Eurobarometer 2024). Μέχρι τον Αύγουστο του 2025, εθνικές δημοσκοπήσεις στη Γερμανία από το Bundeszentrale für politische Bildung και στην Ιταλία από το Ipsos Italia επιβεβαίωσαν την εδραιωμένη σκεπτικισμό, με τους Γερμανούς ερωτηθέντες να δίνουν προτεραιότητα σε μέτρα οικονομικής ανακούφισης έναντι της στρατιωτικής εμπλοκής με περιθώριο 72% έναντι 18%, και τους Ιταλούς να τοποθετούν την προσιτότητα της ενέργειας και τη μετανάστευση πολύ πιο πάνω από την άμυνα.
Οι δυναμικές των συνασπισμών επιδεινώνουν αυτή την απροθυμία. Στη Γερμανία, ο συνασπισμός του Καγκελαρίου Όλαφ Σολτς από το SPD, τους Πράσινους και το FDP παραμένει διχασμένος: οι Πράσινοι διατηρούν ρητορική υποστήριξη για ισχυρότερη στρατιωτική βοήθεια αλλά αντιστέκονται σε δεσμεύσεις για χερσαία στρατεύματα, ενώ το SPD δίνει έμφαση στην αποκλιμάκωση και το FDP συνδέει τις πρόσθετες δαπάνες με τη δημοσιονομική πειθαρχία. Στη Γαλλία, ο Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν αντιμετωπίζει κοινοβουλευτικό αδιέξοδο, με την Εθνοσυνέλευση κατακερματισμένη μετά τις εκλογές του 2024, αναγκάζοντάς τον να βασίζεται σε μεταβαλλόμενες συμμαχίες. Ενώ ο Μακρόν έχει μιλήσει υπέρ της «στρατηγικής αμφισημίας» στις ευρωπαϊκές αναπτύξεις, η έλλειψη κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας καθιστά την έγκριση αναπτύξεων χερσαίων στρατευμάτων εξαιρετικά απίθανη.
Στην Ιταλία, η κυβέρνηση υπό την Τζόρτζια Μελόνι ισορροπεί μεταξύ φιλο-ΝΑΤΟ ρητορικής και εκλογικής προσοχής, καθώς δημοσκοπήσεις από το SWG Italy τον Ιούλιο του 2025 δείχνουν ότι το 68% των ψηφοφόρων αντιτίθεται σε οποιαδήποτε ιταλική στρατιωτική παρουσία στην Ουκρανία. Στην Ισπανία, η συνασπιστική κυβέρνηση υπό τον Πέδρο Σάντσεθ συνεχίζει να υποστηρίζει ανθρωπιστικές και εκπαιδευτικές αποστολές, αλλά αντιμετωπίζει ισχυρή αντίθεση από το Podemos και περιφερειακά κόμματα, που απορρίπτουν την κλιμάκωση. Στην Ουγγαρία, ο Πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπάν έχει αποκλείσει κατηγορηματικά τις αναπτύξεις στρατευμάτων, πλαισιώνοντας το ζήτημα ως παραβίαση της κυριαρχίας, μια θέση που υποστηρίζεται από πάνω από το 70% των Ούγγρων ψηφοφόρων σύμφωνα με δημοσκόπηση του Ινστιτούτου Medián τον Ιούλιο του 2025.
Η περιφερειακή ασυμμετρία παραμένει έντονη. Η Πολωνία υπό τον Ντόναλντ Τουσκ έχει ευθυγραμμιστεί σταθερά με την Ουκρανία, επεκτείνοντας τη διμερή αμυντική συνεργασία και υποστηρίζοντας την ευρωπαϊκή ετοιμότητα, αλλά η Βαρσοβία παραμένει προσεκτική σχετικά με μονομερείς αναπτύξεις στρατευμάτων χωρίς την υποστήριξη των ΗΠΑ. Η Λιθουανία, η Λετονία και η Εσθονία εκφράζουν ισχυρότερη προθυμία να συνεισφέρουν δυνάμεις, επικαλούμενες υπαρξιακές απειλές, αλλά οι αριθμοί των στρατευμάτων τους είναι αριθμητικά ανεπαρκείς για να αλλάξουν τη στρατηγική ισορροπία χωρίς μεγαλύτερες δεσμεύσεις από τη Δυτική Ευρώπη.
Η έρευνα Eurobarometer της Άνοιξης 2025 σε 27 κράτη-μέλη της ΕΕ αποκάλυψε ότι, ενώ το 71% των Ευρωπαίων υποστηρίζει τη συνεχιζόμενη οικονομική και οπλική βοήθεια προς την Ουκρανία, η υποστήριξη για άμεσες αναπτύξεις στρατευμάτων περιορίστηκε στο 22% (Standard Eurobarometer Spring 2025). Αυτή η έντονη διαίρεση καταδεικνύει ότι, ενώ η αλληλεγγύη με την Ουκρανία παραμένει υψηλή κατ’ αρχήν, το κατώφλι μεταξύ έμμεσης υποστήριξης και μαχητικής παρουσίας είναι πολιτικά τοξικό στα περισσότερα εκλογικά σώματα.
Οι εθνικοί πολιτικοί κύκλοι ενισχύουν αυτή την προσοχή. Οι εκλογές στην Αυστρία (Απρίλιος 2024), τη Γερμανία (εκλογές Bundestag 2025) και την Πολωνία (κοινοβουλευτικές εκλογές 2025) κυριαρχούν στις εγχώριες ατζέντες, με τα κυρίαρχα κόμματα να αποφεύγουν μη δημοφιλείς στρατιωτικές δεσμεύσεις. Αναλυτές στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πολιτικής σημειώνουν στην Πολιτική Ενημέρωση του Ιουλίου 2025 ότι «οι Ευρωπαίοι ηγέτες είναι φυλακισμένοι των κατακερματισμένων κοινοβουλευτικών τους συνασπισμών και φοβούνται την εκλογική αντίδραση», μια κατάσταση που δεν είναι πιθανό να αμβλυνθεί πριν από το 2026 (European Policy Centre Policy Brief July 2025).
Οι κοινοβουλευτικές διαδικασίες περιπλέκουν περαιτέρω τη δράση. Σύμφωνα με το άρθρο 42(7) της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι αποφάσεις ανάπτυξης απαιτούν ομοφωνία, και με τη θέση βέτο της Ουγγαρίας και την αμφιθυμία της Σλοβακίας υπό τον Πρωθυπουργό Ρόμπερτ Φίτσο, η συναίνεση παραμένει ανέφικτη. Ακόμα και όπου αρκούν ειδικές πλειοψηφίες για ευρύτερα μέτρα αμυντικής βιομηχανίας, οι άμεσες δεσμεύσεις στρατευμάτων υπάγονται στην έγκριση των εθνικών κοινοβουλίων, ενισχύοντας την εγχώρια εξουσία βέτο.
Η θεσμική ανικανότητα αντικατοπτρίζεται στις συζητήσεις εντός του ΝΑΤΟ, όπου η Ετήσια Έκθεση του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ 2024, που κυκλοφόρησε τον Απρίλιο του 2025, υπογράμμισε ότι η στάση αποτροπής βασίζεται σε ενισχυμένη προωθημένη παρουσία, όχι σε ευρωπαϊκές μαχητικές αναπτύξεις στην Ουκρανία (NATO Secretary General Annual Report 2024). Αυτό αντικατοπτρίζει μια σιωπηρή αναγνώριση ότι η ευρωπαϊκή δημόσια και πολιτική συναίνεση δεν υπάρχει για τέτοια βήματα, και ότι η στρατηγική του ΝΑΤΟ παραμένει αμυντική κατά μήκος της ανατολικής πλευράς αντί για εκστρατευτική στην Ουκρανία.
Οι οικονομικοί περιορισμοί ενισχύουν τον πολιτικό κατακερματισμό.
Η Οικονομική Πρόβλεψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Άνοιξη 2025 προβλέπει ανάπτυξη της ΕΕ στο 1,4% το 2025, με τον πληθωρισμό να σταθεροποιείται στο 2,7%, αλλά προειδοποιεί ότι η αυξημένη αμυντική δαπάνη θα ανταγωνιστεί τους προϋπολογισμούς κοινωνικής πρόνοιας και κλιματικής μετάβασης (European Commission Spring 2025 Economic Forecast). Οι πολιτικοί ηγέτες ερμηνεύουν αυτό ως σήμα ότι οι ψηφοφόροι δεν θα ανεχθούν αμυντικές κλιμακώσεις υψηλού ευκαιριακού κόστους, μειώνοντας περαιτέρω την όρεξη για αναπτύξεις στρατευμάτων.
Τελικά, οι επαληθευμένες δημοσκοπήσεις, η κοινοβουλευτική ευθυγράμμιση, οι διαδικασίες της συνθήκης και οι δημοσιονομικές πραγματικότητες συγκλίνουν στο ίδιο συμπέρασμα: ο πολιτικός κατακερματισμός και η δημόσια γνώμη στην Ευρωπαϊκή Ένωση εμποδίζουν την ανάδυση βιώσιμης συναίνεσης για την αποστολή μαχητικών στρατευμάτων στην Ουκρανία. Ενώ τα κράτη του μετώπου συνεχίζουν να πιέζουν για τολμηρότερα μέτρα, οι μεγαλύτερες δυνάμεις της Δυτικής Ευρώπης παραμένουν περιορισμένες από την εγχώρια σκεπτικισμό, την αστάθεια των συνασπισμών και τους επικείμενους εκλογικούς αγώνες. Χωρίς θεμελιώδη αλλαγή στις δημόσιες στάσεις ή δραματικό εξωτερικό σοκ, η ανάπτυξη στρατευμάτων παραμένει θεωρητική συζήτηση παρά εφικτή πολιτική τον Αύγουστο του 2025.
Πληροφορίες, Διάστημα και Στρατηγικά Μέσα: Η Εξάρτηση της Ευρώπης από τις Ηνωμένες Πολιτείες
Τα ευρωπαϊκά πακέτα δυνάμεων που εξετάζουν ανάπτυξη στο ουκρανικό έδαφος παραμένουν συνδεδεμένα με ροές πληροφοριών που ελέγχονται από τις επιχειρησιακές δομές του ΝΑΤΟ και από εθνικά περιουσιακά στοιχεία—τα περισσότερα από τα οποία είναι αμερικανικής προέλευσης—επειδή η αρχιτεκτονική πληροφοριών της Συμμαχίας έχει σχεδιαστεί για να συνενώνει, όχι να υποκαθιστά, τις κυριαρχικές ικανότητες. Η επισκόπηση του θέματος Πληροφορίες, Επιτήρηση και Αναγνώριση του ΝΑΤΟ με ημερομηνία 8 Ιουλίου 2025 περιγράφει μια Δύναμη Πληροφοριών, Επιτήρησης και Αναγνώρισης του ΝΑΤΟ που λειτουργεί πέντε πλατφόρμες RQ-4D «Phoenix» ως μέρος του συστήματος Επίγειας Επιτήρησης της Συμμαχίας και επιβεβαιώνει ότι η επιχείρηση συνενώνει εθνικές πηγές που παρέχονται εθελοντικά από τους Συμμάχους, επιβεβαιώνοντας την απουσία αυτόνομης υπερεθνικής στοίβας συλλογής ικανής να διατηρήσει μια μεγάλη χερσαία επιχείρηση χωρίς σημαντικές εθνικές εισροές από τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλους (NATO ISR topic, July 8, 2025; SHAPE AGS overview, accessed 2025). Η επιχειρησιακή συνέπεια είναι άμεση: εάν οι εθνικοί διαχειριστές των δεδομένων απεικόνισης, σημάτων και στόχευσης περιορίσουν την πρόσβαση, οι ταξιαρχίες ελιγμών που εξαρτώνται από αυτές τις ροές θα αντιμετωπίσουν υποβαθμισμένο ρυθμό και επιβιωσιμότητα, έναν περιορισμό που μεγεθύνεται σε περιβάλλοντα υψηλής πυκνότητας αντιαεροπορικής άμυνας ανατολικά του Δνείπερου.
Το επίπεδο προειδοποίησης και ελέγχου από αέρος της Συμμαχίας παραμένει σε μετάβαση, αποτελώντας περαιτέρω φρένο στον ανεξάρτητο υπολογισμό ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο στόλος έγκαιρης προειδοποίησης από αέρος του ΝΑΤΟ—που για καιρό επικεντρωνόταν στο E-3A—εκσυγχρονίζεται ενώ προετοιμάζεται για αντικατάσταση από την πλατφόρμα E-7A την επόμενη δεκαετία· η επίσημη σελίδα AWACS (30 Ιουλίου 2025) περιγράφει τη σημερινή διαχείριση υπό τη Δύναμη Έγκαιρης Προειδοποίησης και Ελέγχου από Αέρος του ΝΑΤΟ στο Γκάιλενκιρχεν και υπογραμμίζει την κατάσταση του στόλου ως ένα από τα λίγα περιουσιακά στοιχεία που ανήκουν πραγματικά στο ΝΑΤΟ, ωστόσο και αυτό εξαρτάται από πολυεθνική στελέχωση και υποστήριξη ανεφοδιασμού που δεν είναι κυρίως ευρωπαϊκή (NATO AWACS topic, July 30, 2025; NAPMA site, accessed 2025). Με τον έλεγχο μαχητικών, τη διαχείριση εναέριου χώρου και την καθοδήγηση αντιαεροπορικής άμυνας να εξακολουθούν να βασίζονται σε αυτή την κοινή ικανότητα, οποιαδήποτε εκστρατευτική στάση κοντά στο Χάρκοβο ή την Οδησσό θα απαιτούσε συνεχή πρόσβαση σε συμμαχικά συστήματα αποστολών που διατηρούνται από την ηγεσία των ΗΠΑ σε logistics και λογισμικό.
Η στρατηγική μεταφορά, ο ανεφοδιασμός και η διαθεσιμότητα δεκτών εναέριου ανεφοδιασμού αποτελούν την επόμενη πύλη μεταξύ της πολιτικής πρόθεσης και της εφαρμογής. Στις 24 Ιουνίου 2025, το ΝΑΤΟ ανακοίνωσε ότι οι συμμετέχοντες Σύμμαχοι αύξησαν το ανώτατο όριο του Πολυεθνικού Στόλου Μεταφοράς και Ανεφοδιασμού Πολλαπλών Ρόλων σε 12 αεροσκάφη A330 MRTT, μια σημαντική ενίσχυση του κοινού αποθέματος μεταφορικών-ανεφοδιαστικών, αλλά ακόμα ένα κλάσμα αυτού που θα χρειαζόταν για τη διατήρηση διασκορπισμένων ευρωπαϊκών ταξιαρχιών με συνεχείς τροχιές έγκαιρης προειδοποίησης από αέρος, πακέτα απομακρυσμένων χτυπημάτων και ιατρική εκκένωση σε θέατρο με αμφισβητούμενους διαδρόμους (NATO news, June 24, 2025). Η διαρκής εξάρτηση από την Ικανότητα Στρατηγικής Αεροπορικής Μεταφοράς—τρία C-17A στη Βάση Πάπα—και τη Λύση Ενδιάμεσης Στρατηγικής Αεροπορικής Μεταφοράς που συμβάλλεται για ικανότητα An-124 μέσω του Οργανισμού Υποστήριξης και Προμηθειών του ΝΑΤΟ καταδεικνύει πώς τα κρίσιμα «μέσα των μέσων» παραμένουν κοινά, συμβατικά ή εξωτερικά προερχόμενα αντί για οργανικά κυριαρχικά της ΕΕ (NSPA SAC page, accessed 2025; NSPA SALIS page, accessed 2025). Χωρίς πυκνότητα ανεφοδιαστικών και υπερβάλλουσα βαριά αεροπορική μεταφορά, οποιαδήποτε ευρωπαϊκή χερσαία δύναμη θα αντιμετώπιζε φθορά στους βρόχους επανατροφοδοσίας και εκκένωσης θυμάτων, περιορίζοντας τον ελιγμό πέρα από τα σιδηροδρομικά κεφάλια και τους οδικούς κόμβους που ήδη πιέζονται από παρενοχλήσεις πυραύλων και drones.
Οι υπηρεσίες που ενεργοποιούνται από το διάστημα—τοποθέτηση, πλοήγηση και χρονισμός· προστατευμένες δορυφορικές επικοινωνίες· προειδοποίηση εκτόξευσης πυραύλων· και ευρεία περιοχή ISR—αποκαλύπτουν τη βαθύτερη δομική εξάρτηση. Η δημόσια δόγμα του ΝΑΤΟ δηλώνει ξεκάθαρα ότι η Συμμαχία δεν επιδιώκει να κατέχει δορυφόρους και θα βασίζεται σε εθνικά και εμπορικά περιουσιακά στοιχεία, όπως κωδικοποιήθηκε στην Υπερκαλύπτουσα Διαστημική Πολιτική και επαναλήφθηκε στις 30 Ιουλίου 2025 στη σελίδα θέματος «Προσέγγιση στο Διάστημα» (NATO Overarching Space Policy, updated June 24, 2025; NATO approach to space, July 30, 2025). Αυτή η επιλογή πολιτικής, σε συνδυασμό με την εξουσιοδότηση 1 δισεκατομμυρίου ευρώ από τον Οργανισμό Επικοινωνιών και Πληροφοριών του ΝΑΤΟ για 15 χρόνια υπηρεσιών SATCOM που ξεκίνησε το 2019, θεσμοθετεί ένα μοντέλο προμηθειών όπου οι ασφαλείς επικοινωνίες αποκτώνται από συμμαχικές χώρες και διαπιστευμένους χειριστές, ενισχύοντας την πρακτική εξάρτηση από τις στρατιωτικές και εμπορικές αστερισμούς των Ηνωμένων Πολιτειών όταν η κρίση κλιμακώνεται (NCIA Satellite Communications portfolio, accessed 2025; NCIA newsroom item on space capabilities, October 9, 2024).
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αρχίσει να μετριάζει αυτή τη δομική ασυμμετρία, αλλά τα χρονοδιαγράμματα και η κλίμακα είναι καθοριστικά. Το GOVSATCOM—που διαχειρίζεται ο Οργανισμός του Διαστημικού Προγράμματος της ΕΕ—στοχεύει να παρέχει ασφαλείς κυβερνητικές επικοινωνίες SATCOM μέσω μιας αρχιτεκτονικής κόμβου που συνενώνει εθνικές και βιομηχανικές ικανότητες· οι ενημερωμένες σημειώσεις του προγράμματος (12 Φεβρουαρίου 2025) επιβεβαιώνουν την πρόοδο από τις αρχικές υπηρεσίες ενώ τονίζουν τη συνεχιζόμενη εξάρτηση από υπάρχοντα εθνικά συστήματα κατά την πρώτη φάση υλοποίησης (EUSPA GOVSATCOM page, February 12, 2025; EUSPA news, September 30, 2024; EUSPA news, March 7, 2023). Το πρόγραμμα IRIS² για ασφαλή συνδεσιμότητα πέτυχε ορόσημο όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέγραψε τη σύμβαση παραχώρησης στις 16 Δεκεμβρίου 2024 για έναν πολυτροχιακό αστερισμό που προορίζεται να παρέχει κρυπτογραφημένη κυβερνητική συνδεσιμότητα· τα επίσημα υλικά τονίζουν ότι η είσοδος σε υπηρεσία θα είναι σταδιακή και ότι η κατασκευή του αστερισμού, 290 δορυφόροι, και τα χαρακτηριστικά ασφαλείας απαιτούν μακρά βιομηχανική κλιμάκωση, αφήνοντας τις ευρωπαϊκές εκστρατευτικές επικοινωνίες για το 2025 ακόμα αγκυροβολημένες στην ικανότητα που προμηθεύεται από το ΝΑΤΟ και είναι βαριά από τις ΗΠΑ (European Commission IRIS² page, accessed 2025; European Commission press, December 16, 2024; JRC space highlight, accessed 2025).
Η προειδοποίηση πυραύλων, η δικτύωση ολοκληρωμένης αεροπορικής και πυραυλικής άμυνας και το πλαίσιο πολιτικής που τα διέπει υπογραμμίζουν περαιτέρω τη μόχλευση των ικανοτήτων των Ηνωμένων Πολιτειών σε έναν υψηλού επιπέδου ευρωπαϊκό αγώνα. Τα έγγραφα του ΝΑΤΟ που ενημερώθηκαν την 1η Αυγούστου 2024 και στις 11 Ιουλίου 2024 μαρτυρούν την ωρίμανση της αντιπυραυλικής άμυνας της Συμμαχίας με το Aegis Ashore στη Ρουμανία και την Πολωνία τώρα έτοιμο για αποστολή, ενσωματωμένο σε μια αρχιτεκτονική αισθητήρων-πυροβολητών της οποίας τα πιο ικανά στοιχεία είναι συστήματα και πληρώματα των ΗΠΑ· το ΝΑΤΟ ανέλαβε τη διοίκηση της τοποθεσίας της Πολωνίας στις 19 Νοεμβρίου 2024, σηματοδοτώντας τη θεσμική ολοκλήρωση αλλά όχι την ευρωπαϊκοποίηση της υποκείμενης τεχνολογικής βάσης (NATO BMD topic, August 1, 2024; SHAPE: missile defense base in Poland mission ready, July 11, 2024; SHAPE: NATO assumes command of Aegis Ashore Poland, November 19, 2024). Για τα ευρωπαϊκά τμήματα στην Ουκρανία, η πρόσβαση στην αναγνωρισμένη εικόνα αέρος, στην έγκαιρη προειδοποίηση εκτοξεύσεων πυραύλων και στα προστατευμένα δίκτυα διοίκησης θα ήταν ουσιαστική—και αυτές οι ροές κυριαρχούνται από αισθητήρες των ΗΠΑ, κρυπτολογικά πρότυπα και πύλες διανομής δεδομένων.
Στο επίπεδο της διακυβέρνησης επιχειρησιακών πληροφοριών, ο Βοηθός Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ για Πληροφορίες και Ασφάλεια, Σκοτ Γ. Μπρέι, είναι επιφορτισμένος με την ενορχήστρωση της Επιχείρησης Πληροφοριών του ΝΑΤΟ για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των διοικητών, αντανακλώντας τις μεταρρυθμίσεις μετά το 2016 που συγκέντρωσαν την αξιολόγηση ενώ άφησαν τη συλλογή υπό εθνική πρωτοκαθεδρία· το επίσημο μητρώο «κύριων αξιωματούχων» που ενημερώθηκε στις 16 Ιουλίου 2025 υπογραμμίζει αυτή την εντολή και διευκρινίζει ότι οι πληροφορίες διατίθενται με βάση την εθνική δυνατότητα αποδέσμευσης (NATO principal officials, July 16, 2025; NATO profile page, December 11, 2023). Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι οποιοδήποτε ευρωπαϊκό αρχηγείο επιπέδου ταξιαρχίας ανατολικά του Λβιβ θα απαιτούσε εξασφαλισμένη, υποστηριζόμενη από πολιτική πρόσβαση σε γραμμές προϊόντων—ενδείξεις και προειδοποίηση, ανάλυση συστημάτων στόχευσης, εκτίμηση ζημιών μάχης—που οι Ηνωμένες Πολιτείες παράγουν σήμερα σε απαράμιλλη κλίμακα και ρυθμό.
Η ίδια η αρχιτεκτονική πληροφοριών της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι αναλυτική, όχι επικεντρωμένη στη συλλογή, και συνεπώς δεν μπορεί από μόνη της να κλείσει τον επιχειρησιακό βρόχο για μια πολεμική συμμαχία μέσα στην Ουκρανία. Το Κέντρο Πληροφοριών και Κατάστασης της ΕΕ (INTCEN) και η Διεύθυνση Πληροφοριών του Στρατιωτικού Επιτελείου της ΕΕ (EUMS INT) αποτελούν από κοινού την Ενιαία Ικανότητα Ανάλυσης Πληροφοριών (SIAC), η οποία συνθέτει τις συνεισφορές των κρατών-μελών για ανώτερους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων· οι επίσημες δημοσιεύσεις της EEAS καθιστούν σαφές ότι η SIAC παρέχει ανάλυση όλων των πηγών με βάση εθελοντικές εθνικές εισροές αντί να εκτελεί ανεξάρτητα προγράμματα μυστικής ή τεχνικής συλλογής (EEAS: INTCEN overview, accessed 2025; EEAS “IMPETUS” No. 28: SIAC explainer, 2019). Τα έγγραφα του Συμβουλίου από τις 10 Οκτωβρίου 2024 και τις 20 Μαΐου 2025 καταγράφουν την απόφαση των κρατών-μελών να ενισχύσουν τους πόρους της SIAC έως το 2025 και να εμβαθύνουν τη δομημένη συνεργασία με την Κοινή Διεύθυνση Πληροφοριών και Ασφάλειας του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένων Παράλληλων και Συντονισμένων Εκτιμήσεων για υβριδικές απειλές και κρίσιμες υποδομές· αυτά είναι βήματα προς καλύτερη στρατηγική προειδοποίηση, όχι υποκατάστατα για τις αεροπορικές, διαστημικές και κυβερνο-αλυσίδες συλλογής που χρειάζονται για να κατευθύνουν πυρά σε ένα ρευστό πεδίο μάχης (Council document ST-14206-2024-REV-1, October 10, 2024; Council document ST-8982-2025-INIT, May 20, 2025).
Η γεωχωρική νοημοσύνη αποτελεί μια αξιοσημείωτη δύναμη της ΕΕ στην ανάλυση, ωστόσο ακόμα και εδώ η εξάρτηση είναι ορατή στο επίπεδο της συλλογής. Το Κέντρο Δορυφόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (SatCen) ανέφερε ότι η επιχειρησιακή παραγωγή το 2023 ήταν 37% υψηλότερη από το 2022, με αυξανόμενη ζήτηση από την EEAS/SIAC, τα κράτη-μέλη και εταίρους—συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας—και σημείωσε την ανάγκη για αυξημένες χρηματοδοτήσεις δεδομένων δορυφόρων καθώς η ανάθεση εντάθηκε· η επεξεργασμένη Έκθεση Κλεισίματος Προϋπολογισμού 2023, που δημοσιεύτηκε στις 27 Μαρτίου 2024, περιγράφει λεπτομερώς τις εθελοντικές συνεισφορές, τις συμφωνίες που συνδέονται με το Copernicus και το μοντέλο υπηρεσιών υπό το οποίο το SatCen αγοράζει εμπορικές και προγραμματικές εικόνες για να υποστηρίξει την ανάλυση (SatCen Closing Budget Report 2023, March 27, 2024). Αυτό το μοντέλο υπερέχει στην ευαισθητοποίηση της κατάστασης και τη νομική απόδοση, αλλά εξακολουθεί να βασίζεται σε ροές δεδομένων μη ΕΕ όταν η ανάθεση υπερβαίνει τη στιγμιαία ικανότητα των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, ένα προβλέψιμο αποτέλεσμα κατά τη διάρκεια μιας ρωσικής εκστρατείας μαζικών πυρών.
Η διαλειτουργικότητα διοίκησης και ελέγχου συνασπισμού βασίζεται σε πλαίσια στα οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι θεμελιώδεις. Η έννοια Δικτύωσης Αποστολής της Ομοσπονδίας του ΝΑΤΟ, που περιγράφεται από την Εντολή Συμμαχικής Μεταμόρφωσης ως το διαχειριζόμενο σχέδιο για την ταχεία δημιουργία δικτύων αποστολής με τη συνένωση οργανισμών του ΝΑΤΟ, εθνών και εταίρων, αποτελεί τον de facto συνδετικό ιστό για τα αρχηγεία συνασπισμού· χωρίς συμβατά προφίλ FMN και εθνική συμμόρφωση, η ανταλλαγή πληροφοριών σε ταξινόμηση και ταχύτητα καταρρέει (ACT: FMN page, accessed 2025; NATO Digital Transformation Implementation Strategy, February 20, 2025). Επειδή το FMN προϋποθέτει ότι οι συνεισφέροντες έθνη θα φέρουν τις δικές τους υπηρεσίες μεταφοράς, κρυπτογράφησης και καταλόγου ευθυγραμμισμένες με τα πρότυπα των Συμμάχων, οι σχηματισμοί της ΕΕ που επιχειρούν να λειτουργήσουν ανεξάρτητα στην Ουκρανία θα χρειάζονταν ακόμα πύλες των ΗΠΑ, λύσεις διατομεακών τομέων και υπηρεσίες δικτύου αποστολής για να ενσωματωθούν με τις αναγνωρισμένες εικόνες αέρος και εδάφους που διατηρούν τα συστατικά του ΝΑΤΟ.
Η διαστημική επιχείρηση του ΝΑΤΟ επεκτείνει τον συντονιστικό της ρόλο ακριβώς επειδή οι Σύμμαχοι, όχι το ΝΑΤΟ, κατέχουν τους δορυφόρους. Το Κέντρο Διαστήματος του ΝΑΤΟ στο Ράμσταϊν και η πρωτοβουλία Συνεχούς Επιτήρησης από το Διάστημα της Συμμαχίας στοχεύουν στη βελτίωση της ευαισθητοποίησης του τομέα και της μεσιτείας δεδομένων μεταξύ εθνικών παρόχων· το ενημερωτικό δελτίο για το APSS περιγράφει μια φιλοδοξία να επιτευχθεί συνεχής επιτήρηση με τη συνένωση εθνικών και εμπορικών πηγών δεδομένων, επικυρώνοντας ξανά ότι η προσέγγιση της Συμμαχίας είναι συνδετική, όχι κυριαρχική (NATO Space Centre page, accessed 2025; NATO APSS factsheet, February 15, 2023). Η επιτυχία της αρχιτεκτονικής εξαρτάται από τη συμμετοχή των μεγαλύτερων κατόχων δεδομένων σε κλίμακα· το 2025, αυτό είναι κυρίως οι Ηνωμένες Πολιτείες, με την ευρωπαϊκή ενίσχυση να αυξάνεται αλλά όχι καθοριστική.
Σε όλο το φάσμα της εφοδιαστικής και των πυρών, οι συνεισφορές των ΗΠΑ συνεχίζουν να διαμορφώνουν τον ρυθμό των ουκρανικών επιχειρήσεων και, κατ’ επέκταση, οποιαδήποτε υποθετική παρουσία στρατευμάτων της ΕΕ. Το ενημερωτικό δελτίο του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ της 9ης Ιανουαρίου 2025 ποσοτικοποιεί τις παραδόσεις συστημάτων Patriot, NASAMS και πυρομαχικών ακριβείας που απαιτούν συντήρηση, εκπαίδευση και συχνά διαδικασίες στόχευσης προέλευσης ΗΠΑ για βέλτιστη απόδοση· αυτές οι ροές θα γίνονταν ακόμα πιο κρίσιμες εάν αναπτυσσόταν ευρωπαϊκά στρατεύματα, καθώς η προστασία της δύναμης έναντι των ρωσικών συμπλεγμάτων πυραύλων και drones θα εξαρτιόταν από την ολοκληρωμένη αεράμυνα και την καθοδήγηση ISR του ΝΑΤΟ-ΗΠΑ (DoD: “Fact Sheet on U.S. Security Assistance to Ukraine,” January 9, 2025). Η μαρτυρία του Στρατηγού Κρίστοφερ Γ. Καβόλι στο Κογκρέσο τον Απρίλιο του 2025 υπογραμμίζει περαιτέρω την καθημερινή επιχειρησιακή βοήθεια προς την Ουκρανία, ενισχύοντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ο ολοκληρωτής του συστήματος για τις προσπάθειες των Συμμάχων στο θέατρο—μια επιχειρησιακή πραγματικότητα που θα συνέχιζε να περιορίζει την πρόσβαση οποιασδήποτε χερσαίας ανάπτυξης της ΕΕ στην κοινή επιχειρησιακή εικόνα και τα κινητικά μέσα (U.S. Senate Armed Services Committee hearing transcript, April 3, 2025; opening statement, April 3, 2025).
Στο πλαίσιο της ευρύτερης ανάπτυξης ικανοτήτων του ΝΑΤΟ, οι επίσημες σελίδες που ενημερώθηκαν στις 26 Ιουνίου 2025 υπογραμμίζουν ότι η Συμμαχία έχει αναπτύξει πέντε αεροσκάφη επιτήρησης RQ-4D και συνεχίζει να δίνει προτεραιότητα σε κρίσιμα μέσα· αυτές οι αφηγήσεις συνάδουν με την Ετήσια Έκθεση του Γενικού Γραμματέα του 2024 που κυκλοφόρησε στις 26 Απριλίου 2025, η οποία καταγράφει τις αποφάσεις των Συμμάχων για το Aegis Ashore στην Πολωνία και άλλους στρατηγικούς κόμβους, αλλά δεν ανακοινώνει μια αυτόνομη ευρωπαϊκή ραχοκοκαλιά πληροφοριών ικανή να αντικαταστήσει τις εισροές των ΗΠΑ (NATO capability development topic, June 26, 2025; NATO Secretary General’s Annual Report 2024, April 26, 2025). Το μοτίβο στα έγκυρα έγγραφα είναι σταθερό: οι πολυεθνικές γραμμές προχωρούν, αλλά η ιδιοκτησία και η ικανότητα υπερβολικής αύξησης παραμένουν εθνικές, με την υπεροχή των Ηνωμένων Πολιτειών.
Τα ευρωπαϊκά όργανα πολιτικής αναγνωρίζουν αυτά τα κενά και αρχίζουν να σχεδιάζουν απαντήσεις, αλλά τα χρονοδιαγράμματα συγκρούονται με τις άμεσες ανάγκες πολεμικού σχεδιασμού. Οι επικοινωνίες της Ικανότητας Ταχείας Ανάπτυξης της ΕΕ (Μάρτιος 2024 και 20 Μαΐου 2025) παραθέτουν ρητά τα «στρατηγικά μέσα»—συμπεριλαμβανομένης της στρατηγικής αεροπορικής μεταφοράς και των διαστημικών επικοινωνιών—ως ουσιαστικά στοιχεία οποιουδήποτε πακέτου 5.000 στρατιωτών, αναγνωρίζοντας έτσι ότι χωρίς τέτοια μέσα η κύρια ομάδα μάχης δεν είναι αξιοποιήσιμη έναντι ενός ομότιμου αντιπάλου με πολυεπίπεδες αεράμυνες και ηλεκτρονική επίθεση (EEAS RDC factsheet, March 2024; EEAS press, May 20, 2025). Δεδομένου ότι τα GOVSATCOM και IRIS² εξακολουθούν να κλιμακώνονται το 2025, η άμεση παροχή προστατευμένων φορέων satcom, ισχυρών πηγών χρονισμού και διάδοσης ISR χαμηλής καθυστέρησης για μια ευρωπαϊκή ανάπτυξη θα επανερχόταν στις υπηρεσίες που μεσολαβεί το ΝΑΤΟ και το εύρος ζώνης των Ηνωμένων Πολιτειών.
Οι λειτουργίες στον κυβερνοχώρο, υβριδικές και αντι-παραπληροφόρησης καταδεικνύουν την ίδια αρχιτεκτονική αλληλεξάρτησης. Τα συμπεράσματα του Συμβουλίου για την κυβερνοάμυνα τον Μάιο του 2023 και ένα πλαίσιο υβριδικών εκστρατειών τον Ιούνιο του 2022 αναθέτουν στη SIAC—συμπεριλαμβανομένης της Υβριδικής Κυψέλης Σύντηξης—να παρέχει ολοκληρωμένες εκτιμήσεις που βασίζονται κυρίως στις συνεισφορές των κρατών-μελών· αυτό επιβεβαιώνει ότι οι αγωγοί στρατηγικής ευαισθητοποίησης εντείνονται αλλά παραμένουν αναλυτικές επικαλύψεις εκτός εάν συνδυάζονται με τεχνικές ικανότητες συλλογής και αμυντικής κυβερνοάμυνας των Συμμάχων που είναι, πάλι, σε μεγάλο βαθμό κατασκευασμένες από τις ΗΠΑ ή προμηθευμένες από το ΝΑΤΟ (Council cyber defence conclusions, May 22, 2023; Council hybrid campaigns framework, June 21, 2022). Οι σημειώσεις συνεργασίας από τις 20 Μαΐου 2025 καταγράφουν τη δομημένη συνεργασία SIAC–JISD, αλλά αυτές οι συνομιλίες δεν μεταφράζουν την αναλυτικά συντηγμένη προειδοποίηση σε ευρωπαϊκή ιδιοκτησία ανάθεσης ISR εκτός εάν τα κράτη-μέλη αφιερώσουν αισθητήρες και εξουσίες επαρκείς για την κατεύθυνση μάχης (Council document ST-8982-2025-INIT, May 20, 2025).
Η ραχοκοκαλιά επικοινωνιών του ΝΑΤΟ και το χαρτοφυλάκιο κινητών υπηρεσιών, που διαχειρίζεται η NCIA, υπογραμμίζουν μια τελική ασυμμετρία: οι αναπτυξίμες υπηρεσίες διοίκησης, οι επίγειοι σταθμοί δορυφόρων και οι στατικές λειτουργίες δικτύου είναι κατάλογοι υπηρεσιών που λειτουργούν από τη Συμμαχία στους οποίους συνδέονται τα έθνη· η NCIA επισημαίνει έξι επίγειους σταθμούς δορυφόρων και ένα κέντρο δορυφόρων από τις 6 Αυγούστου 2025, που εξασφαλίζουν τα συμμαχικά κανάλια διοίκησης αλλά απαιτούν εθνική πιστοποίηση, κρυπτογράφηση και διακυβέρνηση για να εκθέσουν τα προϊόντα δεδομένων σε μη ΝΑΤΟϊκές επιχειρήσεις στην Ουκρανία (NCIA video brief, August 6, 2025; NCIA infrastructure services overview, accessed 2025). Μια ευρωπαϊκή συμμαχία χωρίς επίσημη εντολή του ΝΑΤΟ θα έπρεπε επομένως είτε να διαπραγματευτεί ειδική πρόσβαση σε αυτές τις επιχειρήσεις είτε να ανακατασκευάσει μερικά υποκατάστατα—κανένα από τα οποία δεν μπορεί να επιτευχθεί στα χρονοδιαγράμματα που υπονοούνται από τη ρωσική κινητοποίηση και την αποδεδειγμένη ικανότητα της χώρας να αναγεννά τα αποθέματα πυραύλων.
Σε ένα σύστημα σύγκρουσης που επικεντρώνεται σε αλυσίδες θανάτωσης, οι φύλακες είναι οι ιδιοκτήτες της φύλαξης, της αναμετάδοσης και της αποδέσμευσης. Το επίσημο corpus πολιτικής του ΝΑΤΟ δείχνει ότι οι διαστημικές υπηρεσίες είναι εθνικές, το SATCOM προμηθεύεται και το ISR είναι ομοσπονδιακό· το corpus της ΕΕ δείχνει ότι η SIAC είναι αναλυτική, το SatCen αγοράζει δεδομένα και τα GOVSATCOM/IRIS² βρίσκονται σε ανάπτυξη. Τα έγγραφα στάσης και βοήθειας των Ηνωμένων Πολιτειών καταδεικνύουν απαράμιλλη κάθετη ολοκλήρωση από τον αισθητήρα στον πυροβολητή. Όσο αυτές οι επαληθευμένες θεσμικές συνθήκες ισχύουν το 2025, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που αξιολογούν αναπτύξεις στρατευμάτων για την υποστήριξη της Ουκρανίας δεν μπορούν να υποθέσουν αξιόπιστα τον έλεγχο των απαραίτητων πληροφοριών και στρατηγικών μέσων χωρίς τη συνεργασία των ΗΠΑ, και πρέπει επομένως να τιμολογήσουν τον επιχειρησιακό κίνδυνο ότι η Ουάσινγκτον θα μπορούσε να περιορίσει, να μετρήσει ή να επαναπροσδιορίσει αυτές τις ροές κατά τη διάρκεια της κλιμάκωσης (NATO approach to space, July 30, 2025; EUSPA GOVSATCOM page, February 12, 2025; NATO capability development topic, June 26, 2025; DoD: January 9, 2025 fact sheet).
ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ – Γεωπολιτικές και Οικονομικές Επιπτώσεις της Αύξησης των Εξαγωγών Λιπασμάτων της Ρωσίας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2025
Διπλωματικός Κορεσμός και Περιορισμοί Κυρώσεων
Τα καταναγκαστικά μέσα που είναι διαθέσιμα στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατά της Ρωσίας μέχρι τον Αύγουστο του 2025 καταδεικνύουν τόσο το εύρος των πρωτοφανών περιοριστικών μέτρων όσο και τους περιορισμούς που προκύπτουν από την εξάντληση νέων στόχων και την εξάρτηση από την εξωχώρια επιβολή των Ηνωμένων Πολιτειών. Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης καταγράφει ότι μέχρι τις 24 Ιουνίου 2024, το μπλοκ είχε υιοθετήσει 14 πακέτα κυρώσεων, καλύπτοντας ιδιώτες, οντότητες, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, εμπόριο, ενέργεια, μεταφορές, τεχνολογία και μέσα ενημέρωσης. Η επίσημη πύλη κυρώσεων επιβεβαιώνει ότι το πεδίο και τα νομικά μέσα—Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 833/2014, Απόφαση 2014/512/ΚΕΠΠΑ, και οι διαδοχικές τροποποιήσεις τους—παραμένουν η ραχοκοκαλιά, αλλά η λίστα των καλυπτόμενων αγαθών και τομέων έχει ήδη φτάσει σε επίπεδα όπου οι σταδιακές προσθήκες αποφέρουν μειούμενο οριακό αποτρεπτικό αποτέλεσμα (Council of the European Union – Sanctions against Russia).
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διατηρεί μια ενοποιημένη πύλη επιβολής που ενημερώθηκε μέχρι τον Αύγουστο του 2025, η οποία τεκμηριώνει το εύρος των σημειώσεων καθοδήγησης και των «Συχνών Ερωτήσεων» που διευκρινίζουν τα είδη διπλής χρήσης, την παράκαμψη, τις εξαιρέσεις ενέργειας και τους έκτακτους φόρους. Ο Χάρτης Κυρώσεων της Επιτροπής επιβεβαιώνει ότι σχεδόν όλες οι σημαντικές ροές εσόδων από αργό πετρέλαιο, προϊόντα διύλισης, άνθρακα, χάλυβα, αεροπορία και τεχνολογία διπλής χρήσης έχουν στοχοποιηθεί (European Commission – EU Sanctions Map). Ωστόσο, ο χάρτης υπογραμμίζει επίσης ότι η επιβολή εξαρτάται από τις αρχές των κρατών-μελών για τη διερεύνηση και δίωξη παραβιάσεων, οδηγώντας σε άνιση εφαρμογή. Εκθέσεις από το OLAF και το Ευρωπαϊκό Γραφείο Καταπολέμησης της Απάτης κατά το 2024–2025 αποκαλύπτουν κενά στους τελωνειακούς ελέγχους, ιδιαίτερα κατά μήκος του εξωτερικού συνόρου με την Τουρκία και τον Νότιο Καύκασο, μέσω των οποίων οι επαναδρομολογημένες εμπορικές ροές συνεχίζουν να φτάνουν στη Ρωσία.
Σε παγκόσμιο επίπεδο επιβολής, το Γραφείο Ελέγχου Ξένων Περιουσιακών Στοιχείων του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ (OFAC) παρέχει την αρχιτεκτονική για δευτερογενείς κυρώσεις, ιδιαίτερα στον χρηματοπιστωτικό τομέα και την ενέργεια. Την 1η Μαΐου 2024, το OFAC όρισε μια ευρεία γκάμα οντοτήτων υπό το Εκτελεστικό Διάταγμα 14024 για παράκαμψη κυρώσεων, ενώ το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ ανακοίνωσε ποινές που στοχεύουν στη διαμετακόμιση μέσω τρίτων χωρών. Η επίσημη σελίδα κυρώσεων της Ρωσίας του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ, που ενημερώνεται τακτικά μέχρι το 2025, παρέχει τον ενοποιημένο κατάλογο Ειδικά Οριζόμενων Υπηκόων (SDN) και διευκρινίζει ότι οι οντότητες που συναλλάσσονται με ρωσικό πετρέλαιο πάνω από το όριο τιμής του G7 αντιμετωπίζουν κυρώσεις αποκλεισμού (U.S. Treasury – Sanctions Programs and Country Information: Russia). Αυτό το πλαίσιο υπογραμμίζει την ευρωπαϊκή εξάρτηση: ενώ η ΕΕ μπορεί να καταγράψει οντότητες, η αποτελεσματική απομόνωση από την εκκαθάριση δολαρίων και τα παγκόσμια συστήματα πληρωμών ελέγχεται από τις αρχές των ΗΠΑ, καθιστώντας τη μόχλευση της Ευρώπης εξαρτημένη από την προθυμία της Ουάσινγκτον να δράσει.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στην απόφασή του της 25ης Απριλίου 2024 τόνισε την ανάγκη ενίσχυσης της επιβολής κυρώσεων και την ποινικοποίηση της παράκαμψης σε όλα τα κράτη-μέλη. Το επίσημο κείμενο, που υιοθετήθηκε υπό το P9_TA(2024)0120, καλεί για εναρμόνιση και αυστηρότερες ποινές για εταιρείες που δρομολογούν αγαθά μέσω μεσαζόντων. Η απόφαση σημειώνει ότι η χρηματοοικονομική αξία των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων στην ΕΕ υπερβαίνει τα 200 δισεκατομμύρια ευρώ, που κρατούνται σε μεγάλο βαθμό στην κεντρική αποθήκη τίτλων Euroclear στο Βέλγιο, ένας αριθμός που επιβεβαιώνεται από τα έγγραφα εργασίας του Συμβουλίου (European Parliament Resolution, April 25, 2024).
Το ζήτημα των παγωμένων περιουσιακών στοιχείων έγινε κεντρικό το 2024–2025. Στις 21 Μαΐου 2024, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης υιοθέτησε απόφαση που επιτρέπει τη χρήση έκτακτων κερδών από ακινητοποιημένα κρατικά περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας για την υποστήριξη της ανοικοδόμησης και άμυνας της Ουκρανίας. Η επίσημη ανακοίνωση του Συμβουλίου περιγράφει ότι το μέτρο θα μπορούσε να αποφέρει 2,5–3 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, τα οποία μέχρι τον Αύγουστο του 2025 έχουν ήδη διοχετεύσει 3,3 δισεκατομμύρια ευρώ στη Διευκόλυνση Ειρήνης της Ευρώπης για τη χρηματοδότηση όπλων για την Ουκρανία (Council Press Release, May 21, 2024). Ωστόσο, παραμένουν συζητήσεις για τη νομιμότητα της πλήρους κατάσχεσης, με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να προειδοποιεί στην Επιθεώρηση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας του Ιουλίου 2024 ότι η κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων θα μπορούσε να υπονομεύσει τον ρόλο του ευρώ ως αποθεματικού νομίσματος.
Πέρα από την ΕΕ, η ευθυγράμμιση με το G7 είναι κρίσιμη. Στις 13 Ιουνίου 2024, το Ανακοινωθέν των Ηγετών του G7 επανέλαβε τη δέσμευση για ανώτατα όρια τιμών στο ρωσικό πετρέλαιο και δεσμεύτηκε για συντονισμό στην επιβολή κυρώσεων. Το επίσημο κείμενο προσδιορίζει την ενισχυμένη παρακολούθηση των λειτουργιών του σκιώδους στόλου και της ναυτιλιακής ασφάλισης, κρίσιμους μηχανισμούς για την υπονόμευση της χρήσης δεξαμενόπλοιων «σκοτεινού στόλου» από τη Ρωσία (G7 Leaders’ Communiqué, Apulia Summit, June 13, 2024). Παρά αυτά τα μέτρα, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA) ανέφερε τον Ιούλιο του 2025 ότι οι όγκοι εξαγωγής ρωσικού πετρελαίου παρέμειναν ισχυροί στα 7,4 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως, με τις εκπτώσεις σε σχέση με τις τιμές αναφοράς να μειώνονται, υποδεικνύοντας ότι οι κυρώσεις έχουν μειώσει αλλά δεν έχουν εξαλείψει τα έσοδα (IEA Oil Market Report, July 2025).
Τα δεδομένα της δημόσιας γνώμης ενισχύουν τον κορεσμό της πολιτικής κυρώσεων. Η έρευνα Eurobarometer της Άνοιξης 2025 καταγράφει 72% υποστήριξη για τη συνέχιση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας, αλλά μόνο το 29% πίστευε ότι πρόσθετες κυρώσεις θα «αλλάξουν σημαντικά τη συμπεριφορά της Ρωσίας» (European Commission Eurobarometer Spring 2025). Αυτή η αντίληψη ευθυγραμμίζεται με την ακαδημαϊκή ανάλυση από το Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο τον Ιούνιο του 2025, η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ενώ οι κυρώσεις υποβάθμισαν την πρόσβαση της Ρωσίας σε τεχνολογία και κεφάλαια, η Μόσχα προσαρμόστηκε μέσω παράλληλων εισαγωγών, εμβάθυνσης των δεσμών με την Κίνα και την Ινδία, και μιας δημοσιονομικής πολιτικής προσανατολισμένης γύρω από τον στρατιωτικό κεϋνσιανισμό, που αμβλύνει την εγχώρια οικονομία.
Η νομική βάση παραμένει σταθερή αλλά πολιτικά περιορισμένη. Η Απόφαση του Συμβουλίου 2014/512/ΚΕΠΠΑ και ο Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 833/2014, που τροποποιήθηκαν επανειλημμένα μέχρι το 2025, παρέχουν τη μόνιμη εντολή. Τα ενοποιημένα νομικά κείμενα, προσβάσιμα στο EUR-Lex, αποκαλύπτουν την πυκνή στρώση εξαιρέσεων και απαλλαγών, ιδιαίτερα σε πυρηνικό καύσιμο, φαρμακευτικά προϊόντα και ανθρωπιστικά κανάλια (EUR-Lex – Consolidated text of Regulation (EU) No 833/2014). Αυτές οι εξαιρέσεις υπογραμμίζουν την ένταση μεταξύ των υπέρμαχων των μέγιστων κυρώσεων και των κρατών-μελών με τομεακές εξαρτήσεις, όπως η εξάρτηση της Ουγγαρίας από το ρωσικό πυρηνικό καύσιμο για το έργο Paks II.
Ο Μηχανισμός Συντονισμού Επιβολής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που ξεκίνησε το 2023, συνεχίζει να συνεδριάζει τριμηνιαία για την παρακολούθηση της παράκαμψης. Η Έκθεση Επιβολής του Μαρτίου 2025 σημειώνει ότι το εμπόριο ευαίσθητων αγαθών μέσω του Καζακστάν, της Αρμενίας και της Τουρκίας αυξήθηκε κατά πάνω από 90% σε σχέση με τις βασικές γραμμές του 2021, με τα είδη διπλής χρήσης όπως μικροτσίπ και εργαλειομηχανές να είναι πιο εμφανή (European Commission Sanctions Enforcement Report, March 2025). Αυτό επιβεβαιώνει ότι ενώ οι επίσημες κυρώσεις είναι μέγιστες, οι προκλήσεις επιβολής διαβρώνουν την αποτελεσματικότητα.
Συνολικά, μέχρι τον Αύγουστο του 2025, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει φτάσει σε ένα οροπέδιο στο οπλοστάσιό της κυρώσεων: σχεδόν κάθε σημαντικό κανάλι εξαγωγής και χρηματοπιστωτικής ροής της Ρωσίας είναι περιορισμένο, τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία παράγουν μέτριες ροές χρηματοδότησης και οι διαδρομές παράκαμψης αμβλύνουν τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Η στρατηγική εξάρτηση από την εξωχώρια επιβολή των Ηνωμένων Πολιτειών υπογραμμίζει τον δομικό περιορισμό. Το καταναγκαστικό εργαλειοθήκη είναι κορεσμένο, αφήνοντας τη στρατιωτική αποτροπή και τη βιομηχανική επανεξοπλισμό ως τους κύριους μοχλούς επιρροής στην εξελισσόμενη αντιπαράθεση με τη Ρωσία.
Το Δομικό Ανώτατο Όριο της Ευρωπαϊκής Προβολής Δύναμης το 2025
Η ικανότητα των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης να προβάλλουν διατηρούμενη στρατιωτική ισχύ στην Ουκρανία περιορίζεται όχι μόνο από τον πολιτικό κατακερματισμό αλλά και από υλικά ανώτατα όρια στην ετοιμότητα, τις υποδομές, τη βιομηχανική βάση και την ολοκλήρωση της συμμαχίας. Αυτά τα ανώτατα όρια έχουν τεκμηριωθεί από επαληθευμένες θεσμικές πηγές μέχρι τον Αύγουστο του 2025, υπογραμμίζοντας το κενό μεταξύ των αυξανόμενων προϋπολογισμών και της αναπτυξίσιμης ικανότητας.
Σύμφωνα με τα Δεδομένα Άμυνας 2023–2024 του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας, οι συνολικές αμυντικές δαπάνες της ΕΕ έφτασαν τα 279 δισεκατομμύρια ευρώ το 2023 και αυξήθηκαν σε ρεκόρ 326 δισεκατομμυρίων ευρώ το 2024, ισοδύναμο με περίπου 1,9% του ΑΕΠ της ΕΕ (European Defence Agency – EU defence spending hits new records in 2023, 2024). Το σύνολο δεδομένων επιβεβαιώνει ότι ενώ οι προμήθειες εξοπλισμού αντιπροσώπευαν 102 δισεκατομμύρια ευρώ—πάνω από 30% των δαπανών—οι κατηγορίες που σχετίζονται με την ανάπτυξη, όπως οι επιχειρήσεις και η συντήρηση, παραμένουν υποχρηματοδοτούμενες. Η ίδια έκθεση τονίζει ότι η συνεργατική ευρωπαϊκή αμυντική επένδυση ανήλθε μόνο στο 22% των συνολικών προμηθειών εξοπλισμού, πολύ κάτω από το σημείο αναφοράς του 35% που συμφωνήθηκε από τους υπουργούς, καταδεικνύοντας πώς ο κατακερματισμός παραμένει παρά τις κύριες αυξήσεις.
Η Ετήσια Έκθεση του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ 2024, που κυκλοφόρησε τον Απρίλιο του 2025, υπογραμμίζει ότι η στάση αποτροπής έχει επεκταθεί, με 500.000 στρατιώτες σε υψηλή ετοιμότητα υπό το Νέο Μοντέλο Δυνάμεων, αλλά διευκρινίζει ότι οι δυνάμεις ετοιμότητας δεσμεύονται κυρίως στα σχέδια περιφερειακής άμυνας κατά μήκος της ανατολικής πλευράς του ΝΑΤΟ, όχι σε εκστρατευτικές αποστολές στην Ουκρανία (NATO – Secretary General’s Annual Report 2024). Η στάση της δύναμης καταδεικνύει το ανώτατο όριο: ενώ η Ευρώπη συνεισφέρει την πλειοψηφία αυτών των μονάδων, αυτές είναι δεμένες με τα σχέδια άμυνας του Άρθρου 5 και τις εναλλαγές στις Βαλτικές, αφήνοντας λίγο περιθώριο για παράλληλες επιχειρήσεις.
Η στρατηγική κινητικότητα αποτελεί έναν ακόμα δομικό φραγμό. Το Σχέδιο Δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Στρατιωτική Κινητικότητα 2.0, που υιοθετήθηκε τον Νοέμβριο του 2022, παραμένει το καθοδηγητικό έγγραφο για την προσαρμογή των υποδομών. Ωστόσο, μέχρι τον Αύγουστο του 2025, μόνο 1,74 δισεκατομμύρια ευρώ είχαν διατεθεί μέσω της Διευκόλυνσης Σύνδεσης της Ευρώπης για έργα μεταφορών διπλής χρήσης, όπως η ενίσχυση γεφυρών και οι αναβαθμίσεις σιδηροδρόμων (CINEA – Support to Military Mobility projects factsheet). Αυτό το ποσό ωχριά σε σύγκριση με τις εκτιμώμενες ανάγκες άνω των 20 δισεκατομμυρίων ευρώ για πλήρη συμμόρφωση με την ταξινόμηση φορτίου στρατιωτικών σε όλους τους διαδρόμους TEN-T. Ως αποτέλεσμα, ενώ ορισμένες σιδηροδρομικές συνδέσεις από την Πολωνία και τη Ρουμανία προς την Ουκρανία αναβαθμίζονται, τα σημεία συμφόρησης σε διαβάσεις ποταμών και σήραγγες εξακολουθούν να περιορίζουν τη διέλευση βαριάς ταξιαρχίας.
Η αεροπορική κινητικότητα και ο ανεφοδιασμός καταδεικνύουν επίσης ανώτατα όρια εξάρτησης. Το ΝΑΤΟ ανακοίνωσε στις 24 Ιουνίου 2025 ότι ο κοινός Πολυεθνικός Στόλος MRTT θα επεκταθεί σε 12 αεροσκάφη A330, που φιλοξενούνται στο Αϊντχόβεν και την Κολωνία, για να παρέχει στρατηγική αεροπορική μεταφορά και υποστήριξη ανεφοδιασμού (NATO – News, June 24, 2025). Ωστόσο, ανεξάρτητη ανάλυση από το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο το 2024 επιβεβαίωσε ότι ακόμα και με αυτόν τον στόλο, η Ευρώπη δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις για ταυτόχρονη ενίσχυση της ανατολικής πλευράς και υποστήριξη εκστρατευτικών επιχειρήσεων. Τα τρία αεροσκάφη C-17A Globemaster III της Ικανότητας Στρατηγικής Αεροπορικής Μεταφοράς στη Βάση Πάπα παραμένουν ζωτικής σημασίας, αλλά είναι ανεπαρκή για διατηρούμενες εναλλαγές στρατευμάτων.
Η προμήθεια πυρομαχικών επιβάλλει ίσως το πιο σκληρό ανώτατο όριο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε στις 14 Μαρτίου 2024 ότι η ετήσια παραγωγή βλημάτων 155 χιλιοστών έφτασε το 1 εκατομμύριο βλήματα υπό την Πράξη Υποστήριξης της Παραγωγής Πυρομαχικών (ASAP), με 500 εκατομμύρια ευρώ να διατίθενται για την επέκταση των γραμμών (European Commission Press Release IP/24/1495). Η ενημέρωση της EEAS της 19ης Αυγούστου 2025 επιβεβαίωσε ότι 25 κράτη-μέλη συμμετέχουν στην πρωτοβουλία πυρομαχικών της ΕΕ, με στόχο τα 2 εκατομμύρια βλήματα το 2025, ωστόσο αναγνώρισε ότι οι παραδόσεις στην Ουκρανία δεν πέτυχαν το ενδιάμεσο ορόσημο που είχε τεθεί για την άνοιξη του 2024 (EEAS – EU military & defence support to Ukraine). Αυτό καταδεικνύει τόσο τη βιομηχανική κλιμάκωση όσο και τα ανώτατα όρια που οδηγούνται από την κατανάλωση: οι ουκρανικές δυνάμεις καταναλώνουν βλήματα πυροβολικού με ρυθμούς που υπερβαίνουν τα 200.000 ανά μήνα, καθιστώντας την ευρωπαϊκή παραγωγή ανεπαρκή χωρίς συμπλήρωση από τις ΗΠΑ και τρίτες χώρες.
Τα ανώτατα όρια στο διάστημα και τις πληροφορίες επιμένουν επίσης. Η Δύναμη Επίγειας Επιτήρησης της Συμμαχίας του ΝΑΤΟ, που λειτουργεί πέντε UAV RQ-4D Phoenix από τη Σιγκονέλλα, παρέχει κοινές εικόνες, αλλά η Επιχείρηση Πληροφοριών του ΝΑΤΟ επιβεβαίωσε τον Ιούλιο του 2025 ότι η πλειοψηφία των πληροφοριών υψηλής ανάλυσης και σημάτων εξακολουθεί να συνεισφέρεται από εθνικά περιουσιακά στοιχεία, ιδιαίτερα από τις Ηνωμένες Πολιτείες (NATO – Alliance Ground Surveillance). Εν τω μεταξύ, το Κέντρο Δορυφόρων της ΕΕ (SatCen) ανέφερε στην έκθεση προϋπολογισμού του 2023 ότι η παραγωγή αυξήθηκε κατά 37%, ωστόσο το μοντέλο του βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε εμπορικές εικόνες και δεδομένα Copernicus, περιορίζοντας την ικανότητα υποστήριξης στόχευσης σε πραγματικό χρόνο (EU SatCen – Closing Budget Report 2023). Χωρίς αυτόνομη έγκαιρη προειδοποίηση, ανίχνευση εκτοξεύσεων πυραύλων και συνεχή ISR, οι ευρωπαϊκές ταξιαρχίες θα ήταν τυφλές έναντι των ρωσικών μαζικών πυρών χωρίς τις ροές των ΗΠΑ.
Τα έγγραφα βιομηχανικής στρατηγικής επιβεβαιώνουν την επίγνωση αυτών των ανώτατων ορίων. Το ενημερωτικό δελτίο της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανικής Στρατηγικής (EDIS), που δημοσιεύτηκε τον Μάρτιο του 2024, θέτει στόχους για το 50% των αμυντικών προμηθειών να είναι ενδο-ΕΕ έως το 2030 και το 60% έως το 2035 (European Commission – European Defence Industrial Strategy factsheet). Η Λευκή Βίβλος για την Ευρωπαϊκή Άμυνα – Ετοιμότητα 2030, που κυκλοφόρησε στις 19 Μαρτίου 2025, καλεί για στρατηγικά αποθέματα πυρομαχικών και πυραύλων και περιγράφει το Σχέδιο ReArm Europe, ωστόσο αναγνωρίζει ότι αυτά είναι μεσοπρόθεσμα μέτρα, όχι άμεσες ικανότητες (European Commission – White Paper for European Defence Readiness 2030).
Η δημόσια γνώμη προσθέτει ένα ανώτατο όριο νομιμοποίησης. Η έρευνα Eurobarometer της Άνοιξης 2025 διαπίστωσε ότι ενώ το 72% των Ευρωπαίων υποστηρίζει τις κυρώσεις και τις παραδόσεις όπλων, μόνο το 22% υποστηρίζει την άμεση ανάπτυξη στρατευμάτων (European Commission – Standard Eurobarometer Spring 2025). Αυτό περιορίζει την πολιτική βούληση για επένδυση σε εκστρατευτική ετοιμότητα πέρα από τις αμυντικές δεσμεύσεις.
Συνολικά, μέχρι τον Αύγουστο του 2025, το δομικό ανώτατο όριο της ευρωπαϊκής προβολής δύναμης είναι σαφές:
Η χρηματοδότηση έχει φτάσει σε ιστορικά υψηλά επίπεδα αλλά παραμένει κατακερματισμένη σε εθνικές γραμμές.
Οι αναβαθμίσεις υποδομών βρίσκονται σε εξέλιξη αλλά απέχουν δεκαετίες από την πλήρη ετοιμότητα.
Η αεροπορική κινητικότητα και ο ανεφοδιασμός παραμένουν κοινόχρηστοι σε χαμηλή πυκνότητα.
Η παραγωγή πυρομαχικών επεκτείνεται αλλά υστερεί σημαντικά σε σχέση με τους ρυθμούς κατανάλωσης.
Οι πληροφορίες και τα διαστημικά μέσα παραμένουν εξαρτημένα από τις ΗΠΑ.
Οι βιομηχανικές στρατηγικές είναι προσανατολισμένες στο μέλλον αντί να είναι άμεσα μετασχηματιστικές.
Η κοινή γνώμη παραμένει αντίθετη στις μαχητικές αναπτύξεις.
Το σωρευτικό αποτέλεσμα είναι ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση στερείται της αυτόνομης ικανότητας να διατηρήσει επιχειρήσεις επιπέδου ταξιαρχίας στην Ουκρανία, ακόμα και καθώς επιταχύνει τις δαπάνες, τη βιομηχανική επέκταση και τον σχεδιασμό κινητικότητας. Το ανώτατο όριο δεν είναι στατικό αλλά είναι απίθανο να σπάσει πριν το 2030, αφήνοντας οποιαδήποτε βραχυπρόθεσμη ανάπτυξη στρατευμάτων θεμελιωδώς εξαρτημένη από τα μέσα των Ηνωμένων Πολιτειών.Επιπτώσεις για την Ασφάλεια της Ουκρανίας και την Ευρωπαϊκή Στρατηγική Αυτονομία Οι επιπτώσεις της αδυναμίας της Ευρώπης να αναπτύξει αυτόνομες μαχητικές δυνάμεις στην Ουκρανία μέχρι τον Αύγουστο του 2025 εκτείνονται σε τρεις αλληλοσυνδεόμενους τομείς: την ασφάλεια της ίδιας της Ουκρανίας, την αξιοπιστία της αποτροπής της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ, και την τροχιά της ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας. Επαληθευμένες θεσμικές πηγές επιβεβαιώνουν ότι παρά τις πρωτοφανείς δεσμεύσεις βοήθειας, εκπαίδευσης και βιομηχανικών μέτρων, η απουσία αναπτυξίσιμων σχηματισμών επιβάλλει δομικούς περιορισμούς στην αντοχή της Ουκρανίας στον πόλεμο και στον ρόλο της Ευρώπης στη διαμόρφωση των αποτελεσμάτων.
Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (EEAS), στην επίσημη ενημέρωσή της της 19ης Αυγούστου 2025, αναφέρει ότι η ΕΕ και τα κράτη-μέλη έχουν παράσχει 59,6 δισεκατομμύρια ευρώ σε στρατιωτική υποστήριξη προς την Ουκρανία, μαζί με 80.000 εκπαιδευμένους Ουκρανούς στρατιώτες στο πλαίσιο της Στρατιωτικής Αποστολής Βοήθειας της ΕΕ (EUMAM) (EEAS – EU military & defence support to Ukraine). Η κλίμακα καταδεικνύει αλληλεγγύη, αλλά αποκαλύπτει και ασυμμετρία: η υποστήριξη είναι συντριπτικά χρηματοοικονομική, υλική και συμβουλευτική αντί να ενσαρκώνεται σε μαχητικούς σχηματισμούς. Η EEAS σημειώνει ρητά ότι η αποστολή έχει παραταθεί έως τις 15 Νοεμβρίου 2026, εξασφαλίζοντας συνέχεια στην εκπαίδευση αλλά χωρίς να αλλάζει τον υπολογισμό των μπότων στο έδαφος.
Για την ασφάλεια της Ουκρανίας, αυτό δημιουργεί μια διαρκή εξάρτηση από την έμμεση υποστήριξη. Το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ επιβεβαίωσε στο ενημερωτικό του δελτίο της 9ης Ιανουαρίου 2025 ότι οι παραδόσεις μπαταριών αεράμυνας Patriot, εκτοξευτών NASAMS, συστημάτων HIMARS και πυρομαχικών ακριβείας ήταν ουσιαστικές για την αναχαίτιση των ρωσικών επιθέσεων (U.S. DoD – Fact Sheet on U.S. Security Assistance to Ukraine, January 9, 2025). Για τους Ουκρανούς σχεδιαστές, η απουσία ευρωπαϊκών στρατευμάτων σημαίνει ότι η επιτυχία στο πεδίο μάχης εξακολουθεί να εξαρτάται από προμήθειες και πληροφορίες που ενορχηστρώνονται μέσω της Ουάσινγκτον. Εάν σε οποιοδήποτε σημείο η πολιτική ηγεσία των ΗΠΑ περιορίσει ή περιορίσει αυτή τη ροή—όπως υπαινίχθηκε ο πρώην Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ κατά τις δηλώσεις του τον Φεβρουάριο του 2025—η βιωσιμότητα των αμυντικών γραμμών της Ουκρανίας θα μπορούσε να κινδυνεύσει.
Η αξιοπιστία της ευρωπαϊκής αποτροπής περιορίζεται επίσης από αυτό το κενό. Η Ετήσια Έκθεση του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ 2024, που κυκλοφόρησε τον Απρίλιο του 2025, τονίζει ότι η αποτροπή και η άμυνα εξαρτώνται από τα 500.000 στρατιώτες της Συμμαχίας σε υψηλή ετοιμότητα υπό το Νέο Μοντέλο Δυνάμεων (NATO – Secretary General’s Annual Report 2024). Ωστόσο, επειδή αυτά τα στρατεύματα είναι δεμένα με περιφερειακά σχέδια στις Βαλτικές, την Πολωνία και τη Ρουμανία, η αξιοπιστία τους δεν επεκτείνεται στην ίδια την Ουκρανία, η οποία παραμένει εκτός της περιοχής της συνθήκης. Για τη Ρωσία, αυτό δημιουργεί μια εκμεταλλεύσιμη ραφή: ενώ το έδαφος του ΝΑΤΟ είναι βαριά υπερασπισμένο, η Ουκρανία προστατεύεται έμμεσα, χωρίς αξιόπιστη προοπτική παρέμβασης συμμαχικών μαχητικών στρατευμάτων εάν επαναληφθούν οι ρωσικές επιθέσεις.
Το ανώτατο όριο στην ανάπτυξη ευρωπαϊκών στρατευμάτων διαμορφώνει επίσης την πολιτική κυρώσεων. Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην απόφασή του της 21ης Μαΐου 2024, εξουσιοδότησε τη χρήση έκτακτων κερδών από παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, παράγοντας 3,3 δισεκατομμύρια ευρώ έως το 2025 για τη χρηματοδότηση της άμυνας της Ουκρανίας (Council – Frozen Russian assets press release, May 21, 2024). Αυτό καταδεικνύει αποφασιστικότητα, αλλά είναι χρηματοοικονομική αποτροπή αντί για στρατιωτική αποτροπή. Η Μόσχα υπολογίζει ότι οι κυρώσεις, αν και δαπανηρές, είναι επιβιώσιμες, και ότι οι πραγματικότητες του πεδίου μάχης καθορίζονται από υλικό και ανθρώπινο δυναμικό αντί για οικονομική πίεση.
Η βιομηχανική απόκριση έχει βελτιώσει τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές της Ουκρανίας αλλά υπογραμμίζει την εξάρτηση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε τον Μάρτιο του 2024 ότι 1 εκατομμύριο βλήματα 155 χιλιοστών παρήχθησαν ετησίως υπό την Πράξη Υποστήριξης της Παραγωγής Πυρομαχικών (ASAP), με στόχους τα 2 εκατομμύρια το 2025 (European Commission – IP/24/1495). Η Λευκή Βίβλος για την Ευρωπαϊκή Άμυνα – Ετοιμότητα 2030, που υιοθετήθηκε στις 19 Μαρτίου 2025, καλεί για στρατηγικό απόθεμα πυρομαχικών, ενισχύοντας την αναγνώριση ότι η παραγωγή εξακολουθεί να υστερεί σε σχέση με τους ρυθμούς κατανάλωσης της Ουκρανίας (European Commission – White Paper for European Defence Readiness 2030). Για την Ουκρανία, αυτό σημαίνει ότι τα ευρωπαϊκά βλήματα φτάνουν αλλά ποτέ σε όγκους επαρκείς για να απομακρύνουν το διαρκές φάντασμα της έλλειψης.
Η κοινή γνώμη ενισχύει τον περιορισμό. Η έρευνα Eurobarometer της Άνοιξης 2025 δείχνει ότι το 72% των Ευρωπαίων υποστηρίζει τις κυρώσεις και τη στρατιωτική βοήθεια, αλλά μόνο το 22% υποστηρίζει την αποστολή ευρωπαϊκών μαχητικών στρατευμάτων (European Commission – Standard Eurobarometer Spring 2025). Αυτή η εδραιωμένη αντίθεση περιορίζει τους πολιτικούς ηγέτες από το να λάβουν το αποφασιστικό βήμα προς την ανάπτυξη. Για τους Ουκρανούς αξιωματούχους, το μήνυμα είναι σαφές: η Ευρώπη θα υποστηρίξει, θα χρηματοδοτήσει και θα εκπαιδεύσει, αλλά δεν θα αιμορραγήσει δίπλα στους Ουκρανούς στρατιώτες στο πεδίο μάχης.
Η στρατηγική αυτονομία, ο μακροχρόνιος στόχος της μείωσης της εξάρτησης από την Ουάσινγκτον, αμφισβητείται άμεσα από αυτή την πραγματικότητα. Τα Δεδομένα Άμυνας 2023–2024 του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας δείχνουν ότι ενώ η συνεργατική αμυντική επένδυση έχει αυξηθεί, παραμένει μόνο στο 22% των προμηθειών (EDA – Defence Data 2023–2024). Η Ευρωπαϊκή Αμυντική Βιομηχανική Στρατηγική (EDIS), που δημοσιεύτηκε τον Μάρτιο του 2024, θέτει στόχους για 50% προμήθειες προέλευσης ΕΕ έως το 2030, αλλά το 2025 αυτά παραμένουν φιλοδοξίες (European Commission – European Defence Industrial Strategy factsheet). Μέχρι να υλοποιηθούν αυτοί οι βιομηχανικοί και προμηθευτικοί στόχοι, η αυτονομία παραμένει φιλοδοξία αντί για πραγματικότητα.
Για την Ουκρανία, η συνέπεια είναι η διαρκής ευπάθεια: η ασφάλειά της παραμένει εξαρτημένη από συνεχείς εξωτερικές ροές αντί για εγγυημένη συμμαχική παρουσία. Για την Ευρώπη, η συνέπεια είναι η διάβρωση της αξιοπιστίας: παρά την πρωτοφανή αλληλεγγύη, η απουσία αυτόνομων αναπτύξεων στρατευμάτων αποκαλύπτει ότι η στρατηγική αυτονομία δεν είναι ακόμα λειτουργική. Για τη διατλαντική σχέση, η συνέπεια είναι η ασυμμετρία: η Ουάσινγκτον διατηρεί αποφασιστική μόχλευση επί της επιβίωσης της Ουκρανίας, και το ανώτατο όριο της Ευρώπης στην προβολή δύναμης εξασφαλίζει ότι αυτή η εξάρτηση επιμένει.
Μέχρι τον Αύγουστο του 2025, το δομικό μήνυμα από τα επίσημα έγγραφα είναι αδιαμφισβήτητο: η επιβίωση της Ουκρανίας στηρίζεται στη βοήθεια αντί στα συμμαχικά στρατεύματα, η αποτροπή της Ευρώπης περιορίζεται στο έδαφος του ΝΑΤΟ, οι κυρώσεις έχουν φτάσει σε οροπέδιο στην καταναγκαστική τους επίδραση, και η στρατηγική αυτονομία παραμένει δηλωμένος στόχος αντί για ασκούμενη ικανότητα. Μέχρι η Ευρώπη να αναπτύξει ανεξάρτητα μέσα, αποθέματα και δημόσια συναίνεση, οι αναπτύξεις στρατευμάτων στην Ουκρανία θα παραμένουν πολιτικά και στρατιωτικά ανέφικτες.
Αναμένουμε τα σχόλιά σας στο Twitter!